Page Not Found - Forum Akademickie

Błąd 404 - Strona o podanym adresie nie istnieje





Nad wyjanieniem procesu obumierania komrek dopaminowych pracuje m.in. zesp prof. Joanny Strosznajder z Instytutu Medycyny Dowiadczalnej i Klinicznej im. M. Mossakowskiego PAN w Warszawie.

ycie zaley od biaka

Artur Wolski

Do niedawna sdzono, e z wiekiem postpuje samoistny proces degradacji komrek. Im wiek dostojniejszy, tym wiksza umieralno tkanki mzgowej, uwaano. Brak zdolnoci zapamitywania u starych ludzi, przyswajania nowych informacji i ma plastyczno mylenia zrzucano na karb narastajcej miadycy. Nie najlepsze byy te metody diagnostyczne i obliczeniowe. Dzi taki sposb mylenia naley do historii. Udowodniono, e degeneracja mzgu nie nastpuje tak szybko, jak zakadano. Zbadano o wiele dokadniej moliwoci plastyczne mzgu. Wiemy, e spotkanie ze staroci moliwe jest przy zachowaniu penego komfortu psychicznego i intelektualnego, ale trzeba na taki stan rzeczy zapracowa. I to nieraz przez cae ycie. Krtko mwic, istot sprawy jest, co udowodnili naukowcy, jak nie dopuci i obroni si przed toksycznym dziaaniem niektrych biaek. To wanie ich szkodliwe dziaanie moe wywoa objawy rozpoznawane jako choroba Parkinsona lub Alzheimera.

wiat si starzeje

Mark Twain mwi, e ycie byoby nieskoczenie szczliwsze, gdybymy mogli rozpocz je w wieku lat osiemdziesiciu i stopniowo zblia si do osiemnastu. Chyba co w tym jest, jeli przyjrzymy si Japoczykom i Szwajcarom. Ocenia si, e w roku 2025 Japonia i Szwajcaria bd najstarszymi pastwami na wiecie, bo tam a 35 proc. populacji zakoczy dziaalno zawodow i przejdzie na emerytur. W kolejnoci za nimi postpowa bd Wochy, Niemcy, Grecja i Hiszpania.

Japoczycy, syncy od wiekw z pracowitoci i pragmatyzmu, ju od dziecka zbieraj punkty na wiek dojrzay. Dieta lekkostrawna, oparta na duej iloci ryb, oliwy i owocw morza, dostarcza organizmowi spore porcje wartociowego biaka i kwasw omega 3. Pokarm przyjmowany w maych ilociach nie obcia ukadu trawienia, dajc poczucie sytoci i komfortu. Taki styl ywienia przekada si, co ju udowodniono badaniami, na „dobrostan” naszego orodkowego ukadu nerwowego. Powstaje co w rodzaju tamy blokujcej toksyczne dziaania niektrych biaek w komrkach. Rwnie lampka czerwonego wina, bogata w polifenole, pomaga wymiata jak odkurzacz wolne rodniki. Naukowcy dowiedli, e prawidowa dieta, sen, ruch i unikanie stresu s gwarancj dugiego i zdrowego ycia. Wiemy te, bo to potwierdziy obserwacje, e brak chorb ukadu naczyniowo−sercowego, metabolicznego, np. cukrzycy czy immunologicznego zapewnia naszym komrkom mzgowym sprawno funkcji mimo upywajcego czasu.

Taki stan komfortu zdrowia w wieku dojrzaym jest oczywicie moliwy, ale praktyka pokazuje niestety inn statystyk i prawidowo. Jak zawsze bowiem znajdziemy ciemne i jasne strony problemu. Dobr wiadomoci jest to, e wskaniki zgonw we wszystkich krajach znacznie si zmniejszyy. Nastpio to dziki postpowi w zwalczaniu chorb zakanych, promocji higieny, poprawie warunkw sanitarnych i oglnemu postpowi spoecznemu. Oczekuje si, e w 2020 roku rednia dugo ycia na wiecie moe przekroczy 73 lata.

S jednak i wiadomoci mniej optymistyczne. Na chorob Alzheimera zapada w Polsce rocznie okoo 500 tys. ludzi. Prognozy szacuj dla caego wiata na rok 2025 przeszo 30 mln zachorowa. Gdy zestawi si to z danymi statystycznymi, ktre mwi, e na Ziemi yje okoo 605 mln ludzi starszych, po szedziesitce, to obraz i skala problemu, przed ktrym stoi nauka, urasta do ogromnych rozmiarw.

Najwicej ludzi starszych yje obecnie we Woszech i Grecji – 24 proc. caego spoeczestwa. W przecigu najbliszych 25 lat Europa obroni tytu Starego Kontynentu, bo populacja ludzi starszych wzronie o 9 proc., dajc liczb 35,7 mln. Jest to grupa, w ktrej spodziewa si naley wysokiego ryzyka ataku chorb Parkinsona i Alzheimera.

Co si dzieje w mzgu

Objawy choroby Parkinsona wywoane s zmianami zwyrodnieniowymi komrek nerwowych znajdujcych si w pewnych rejonach mzgu zwanych jdrami podstawy, ktre odgrywaj wan rol w kontroli czynnoci ruchowych. W jednym z tych jder, a mianowicie w istocie czarnej, znajduj si barwnikonone komrki nerwowe (neurony), ktre wytwarzaj bardzo wany chemiczny neuroprzekanik zwany dopamin. Dopamina powstaje z prekursorowego aminokwasu zwanego lewodop i jest odpowiedzialna za koordynacj czynnoci ruchowych. W chorobie Parkinsona komrki wytwarzajce dopamin obumieraj i w ten sposb zostaje zaburzony, a nawet przerwany system wewntrzmzgowych pocze komunikacyjnych. Poniewa mzg ma znaczne zdolnoci kompensacyjne, kliniczne objawy parkinsonowskie pojawiaj si dopiero wwczas, gdy obumrze ok. 80 proc. komrek wytwarzajcych dopamin. Stan chorobowy jest ju jednak tak dalece zaawansowany, e obecne metody leczenia nie daj duych szans na skuteczn terapi. Mimo e choroba Parkinsona jest znana i badana ju od pocztkw XIX wieku, przyczyny obumierania komrek dopaminowych cigle nie w peni poznano. Nad wyjanieniem tego procesu pracuje m.in. zesp kierowany przez prof. Joann Strosznajder z Instytutu Medycyny Dowiadczalnej i Klinicznej im. M. Mossakowskiego PAN w Warszawie.

Wiemy ju, e najwiksze zmiany dotycz zakocze synaptycznych, to znaczy pocze funkcjonalnych pomidzy poszczeglnymi komrkami w orodkowym ukadzie nerwowym. Tam dochodzi do przekazywania informacji z jednej komrki do drugiej. Tworzy si w ten sposb sie pocze, dziki ktrym cay mzg wczony jest w informacyjny kompleks. Taki ukad zapewnia mu funkcjonowanie.

Stres oksydacyjny

Badania prof. Strosznajder dotyczce przekazywania informacji z jednej czci komrki do innej koncentruj si na dwch ukadach neuroprzekanikowych. Pierwszy dotyczy poziomu receptorw na bonach komrkowych. Drugi koncentruje si na procesach biochemicznych doprowadzajcych do zmiany funkcji genu w jdrze komrkowym, co przejawia si zmian w syntezie nowych biaek, nowych receptorw, nowych neuroprzekanikw. Te wszystkie skomplikowane procesy komrka rozpoznaje jako czynniki stresogenne, genotoksyczne. W obronie przed tymi agresorami i niekorzystnymi zwizkami dziaajcymi na ni, komrka uruchamia mechanizmy obronne, ktre maj j uchroni przed skutkami stresu oksydacyjnego.

Tylko niskie nasilenie tego stresu moe mie korzystny wpyw na organizm, jednak jego wysoki poziom prowadzi do zniszczenia kwasw nukleinowych, biaek, tuszczw i wglowodanw, a w ostatecznoci do rozwinicia choroby. Niestety, stres oksydacyjny pogbia si wraz z wiekiem. Jest bardzo mocno zaznaczony w wielu chorobach przewlekych, np. cukrzycy, chorobach neurodegeneracyjnych, w infekcjach wirusowych, np. AIDS lub zapalenie wtroby. Stres oksydacyjny moe by indukowany przez palenie papierosw i picie alkoholu, jak rwnie intensywny sport. Dlatego nie zawsze jest dla nas korzystny duy wysiek fizyczny, pojawiajcy si nagle. Organizmowi, owszem, potrzeba wysiku, ale w regularnych, codziennych dawkach 30−60−minutowych.

Toksyczne biaka

Obydwie choroby degeneracyjne, ktrymi zajmuje si zesp prof. Joanny Strosznajder, a wic choroby Alzheimera i Parkinsona, zwizane s z dziaaniem toksycznych biaek. Nie wiadomo, pod wpywem jakich czynnikw okrelone biaka zmieniaj swoj prawidow struktur. Wiemy ju, e na te zmiany wpywa szeroko pojty stres oksydacyjny, ktry jest potgowany przez te zmienione, toksyczne biaka. Stres oksydacyjny wystpuje wtedy, gdy dochodzi do uwalniania moleku okrelanych mianem wolnych rodnikw. Tworz si wtedy liczne, reaktywne formy tlenu. Rwnoczenie stres potguje si, kiedy organizm nie jest w stanie uruchomi skutecznych mechanizmw obronnych w celu przeciwdziaania jego ubocznym skutkom. Te niekorzystne dla naszych komrek procesy generujemy sami, czsto pod wpywem niewiedzy lub ignorancji. Aktywne formy tlenu czy azotu uwalniane w przebiegu stresu oksydacyjnego powstaj bowiem np. w wyniku dugotrwaego dziaania promieni ultrafioletowych czy dymu tytoniowego. A wic bezmylne opalanie ciaa na socu nie tylko moe aktywowa choroby nowotworowe skry, ale te potguje zjawisko stresu oksydacyjnego. Podobnie jest z paleniem papierosw, truciem siebie i innych dymem tytoniowym. Organizm w obronie wytwarza molekuy, ktre staraj si unieczynnia te aktywne formy tlenu i azotu. Aby pomc organizmowi w walce ze stresem oksydacyjnym, warto zacz od rzeczy najprostszych, a wic od prawidowej diety, higieny ycia i szeroko pojtej profilaktyki.

Konsekwencji stresu oksydacyjnego moe by wiele, m.in. aktywacja szlakw obumierania komrki a do samej jej mierci. Reaktywne formy tlenu i azotu mog doprowadza do licznych uszkodze biaek. Te uszkodzenia s albo przejciowe, albo usuwalne, albo niestety stae, pomimo walki, jak podejmuje organizm. Jeli nie uda si jej wygra, to konsekwencj tego niezrwnowaonego stresu oksydacyjnego moe by zmiana struktury biaek odpowiedzialnych za patomechanizm chorb Alzheimera i Parkinsona. Powstae ze biaka uszkadzaj poczenia synaptyczne, gdzie przekazywana jest informacja. Tam te zachodz procesy biochemiczne biorce udzia w procesach pamici i uczenia si. Ten mechanizm doskonale pokazano na modelach zwierzcych, kiedy wyizolowano waciwe peptydy z mzgw zwierzt, podano je innym, ale modym i zdrowym. Okazao si, e mode osobniki bardzo szybko miay zaburzenia pamici. Dzi ju wiemy, e zmiany strukturalne peptydu amyloidu beta s odpowiedzialne za powstawanie choroby Alzheimera. Etiologia Parkinsona do dzi nie jest poznana, specjalici mwi, e jej obraz jest ciemniejszy ni w Alzheimerze. Istotnym biakiem zaangaowanym w etiologi Parkinsona moe by alfa synukleina. Jest ona przyczyn le funkcjonujcego biaka, ktre z prawidowego staje si toksycznym.

Pomys na terapi

Obecnie grupa naukowcw prof. Strosznajder bada wczesne zjawiska biochemiczne, ktre reaktywuj te peptydy. Jak mwi badaczka, enzymy, ktre pobudzaj ten proces, mona prbowa zastopowa. Podawanie waciwych specyfikw pozwolioby na zahamowanie dziaania niekorzystnych enzymw odziaywajcych na procesy pamici. Niestety, maj one, jak na razie, zbyt due dziaanie uboczne. Zaburzaj funkcj ukadu sercowo−naczyniowego. Niektre z testowanych przez nas nowych zwizkw, mwi uczona, nie maj na razie nazw, tylko numerki. Nie s jeszcze lekami, ale droga do sukcesu wydaje si bliska.

Za te prace Wydzia Nauk Medycznych PAN przyzna prof. Joannie Strosznajder Medal im. Jdrzeja niadeckiego za wieloletnie prace badawcze w zakresie metabolizmu mzgu.

Artur Wolski, dziennikarz Programu I Polskiego Radia, rzecznik PAN.
Page Not Found - Forum Akademickie

Błąd 404 - Strona o podanym adresie nie istnieje

Page Not Found - Forum Akademickie

Błąd 404 - Strona o podanym adresie nie istnieje