Page Not Found - Forum Akademickie

Błąd 404 - Strona o podanym adresie nie istnieje





Jak zorganizowa studia dwustopniowe, aby oferujc programy rnorodne, elastyczne, reagujce na potrzeby spoeczne, rynku pracy i indywidualne oczekiwania studentw, zapewni studia dobrej jakoci, ktre zarazem zasugiwayby na miano edukacji wyszej.

Rzetelna dwustopniowo

Stanisaw Chwirot, Ewa Chmielecka

H.R. Kells w znakomitej ksice Self−study processes. A guide to self−evaluation in higher education wprowadza pojcie Don’t Bother−Me University, jako miejsca, w ktrym kierownicy jednostek i zdecydowana wikszo profesorw ceni sobie szerok autonomi i nie s szczeglnie zainteresowani ani samoocen swojej pracy dydaktycznej, ani ocen zewntrzn. Jedni twierdz, e nie maj czasu na takie drobiazgi, bo s zbyt zajci badaniami i ksztaceniem. Inni po prostu uwaaj, e ucz znakomicie i nie widz potrzeby zmieniania czegokolwiek w istotny sposb. Ze smutkiem trzeba przyzna, e coraz trudniej obecnie znale takie pikne miejsca. wiat zewntrzny brutalnie narusza spokj naszych przybytkw i stosujc mniej lub bardziej wyrafinowane metody wymusza zmiany.

Gruba kreska

Kierunek zmian szkolnictwa wyszego w Europie od dziewiciu lat wyznacza tzw. Proces Boloski, jedno z najwaniejszych i prowadzonych z najwikszym sukcesem przedsiwzi Unii Europejskiej. Proces Boloski zmierza do utworzenia zharmonizowanej Europejskiej Przestrzeni Szkolnictwa Wyszego. W chwili obecnej najbardziej odczuwaln dla nas konsekwencj Procesu Boloskiego jest zmiana organizacji toku studiw i przejcie od systemu jednolitych studiw magisterskich do systemu studiw dwu− i trjstopniowych. Jest to operacja kosztowna, czaso− i pracochonna. Wdraanie systemu studiw dwustopniowych przebiega opornie w wielu krajach europejskich. W Polsce wieloletnie prby odwlekania tej reformy skoczyy si w momencie wejcia w ycie ustawy Prawo o szkolnictwie wyszym i odpowiedniego rozporzdzenia ministra.

Polak potrafi! Po latach oporu, w cigu kilku miesicy prawie wszyscy wdroylimy studia dwustopniowe, aczkolwiek na 118 kierunkw studiw, 11 „obronio” tryb picioletni, a dwa kolejne zapewniy sobie prawo utrzymania rwnolegej formy jednolitych studiw magisterskich. Czy jednak istotnie dokonalimy masowego przejcia do nowej jakociowo epoki ksztacenia, czy raczej, kolejny raz i z wpraw nabyt jeszcze w poprzednim systemie, „wykonalimy plan” i zaprezentowalimy odpowiednie wskaniki? Niestety, wydaje si, e w zdecydowanej wikszoci przypadkw prawdziwy jest drugi wariant odpowiedzi. Jedn z istotnych przesanek takiej konstatacji jest fakt utrzymania kierunkw studiw. Tego, czym jest kierunek studiw, nie sposb wytumaczy nikomu, kto zna tylko anglosaskie systemy studiw dwustopniowych. Z drugiej strony, wiemy a nadto dobrze z codziennego dowiadczenia, jak bardzo system oparty na wprowadzanych decyzj ministra kierunkach zaprzecza ideom mobilnoci poziomej i pionowej, elastycznoci we wprowadzaniu ksztacenia interdyscyplinarnego itd., itp. Niestety, chocia trudno si temu dziwi przy braku odpowiedniego przygotowania caej operacji, w zdecydowanej wikszoci przypadkw wprowadzenie w polskich uczelniach systemu studiw dwustopniowych odbyo si z zastosowaniem metody „grubej kreski”, ktr oddzielono studia na latach I−III (pierwszy stopie) od studiw na latach IV−V (drugi stopie).

Do prawdziwego sukcesu caej operacji niezbdne jest zrozumienie przez rodowisko akademickie, e system studiw dwustopniowych nie jest tylko administracyjn uciliwoci, ale e ma te istotne zalety: pyn z niego poytki i dla spoeczestwa, i dla studentw, i – wreszcie – dla samych uczelni. Nie oznacza to jednak, e jego wprowadzenie jest rzecz atw i moe oby si bez gbokiego zaangaowania jego wykonawcw. To zaangaowanie jest tym potrzebniejsze, e – zwyczajem Procesu Boloskiego – nie jest tu podawany wzorzec do mechanicznego powielenia. Zalecenia procesu maj raczej posta wskazwek metodologicznych, a program i organizacja studiw musz zosta wypenione yw i indywidualn treci przez sam uczelni czy jej wydzia.

System otwarty i elastyczny

Podjcie systemu studiw dwustopniowych wymusza dramatyczna wrcz ewolucja (rewolucja?) rynku pracy. Sprawie tej powicono tysice ksiek, artykuw i analiz, ale z punktu widzenia naszej spoecznoci najistotniejsze wydaj si dwa zjawiska: krtki „czas ycia” posiadanych kwalifikacji, wymagajcy ich permanentnego uzupeniania (ksztacenie przez cae ycie – life long learning) i wielka mobilno „miejsc pracy”, wymuszajca odpowiedni mobilno pracownikw. Jeli zgodzimy si z tez, e jedn z najistotniejszych funkcji szk wyszych jest przygotowanie absolwentw do tego, by z poytkiem dla siebie mogli efektywnie przyczynia si do rozwoju spoecznego i wzrostu gospodarczego spoecznoci, w ktrych bd realizowa swoje yciowe aspiracje, to w sposb oczywisty musimy przyzna, e system jednolitych studiw magisterskich nie sprzyja wypenieniu tej misji.

Wyznacznikami zatrudnienia i kariery zawodowej absolwentw s przede wszystkim obecne oczekiwania pracodawcw, jak i – w gruncie rzeczy mao przewidywalny – rozwj rynku pracy. Pracodawcy chtnie widz w swoich firmach absolwentw szk wyszych o uniwersalnych kompetencjach komunikacyjnych, zdolnych do pracy zespoowej, majcych dobre zaplecze wiedzy i sprawnoci intelektualnej pozwalajcej si im przystosowa ze zrozumieniem do wytyczonych zada oraz umiejtno i motywacj do samoksztacenia. Ponadto ceni sobie takie cechy osobowe, jak: otwarto na zadania, odpowiedzialno, rzetelno, lojalno, pracowito itp. Pracodawcy s skonni inwestowa w dodatkowe ksztacenie absolwentw, aby zdobyli oni wiedz i umiejtnoci dostosowane do szczeglnych wymaga. Te bardzo oglne charakterystyki, dotyczce absolwentw dowolnego kierunku studiw, trzeba uzupeni o oczekiwania kierowane ku dyscyplinom i profilom wiedzy – bardzo rnorodne, niepodatne na syntez, a raczej na koniunktur w okrelonych dziaach gospodarki.

Dugoterminowe prognozy zapotrzebowania na konkretne zawody mog si okaza zawodne. Rozwj wiedzy nie jest przewidywalny, a zatem idcy w lad za nim rozwj nowych technologii i dziaw gospodarki mona planowa sensownie tylko w przedziaach czasowych krtszych ni perspektywa ludzkiego ycia. Zatem kady absolwent powinien by przygotowany na to, e w cigu swojego ycia bdzie najprawdopodobniej kilkakrotnie zmienia „zawd”. Raz zdobyty dyplom i kwalifikacje w jednej dziedzinie (a czsto i specjalnoci) przestaj by wan przez cae ycie przepustk na rynek pracy.

Do zmiany lepiej przygotowuje system ksztacenia oferujcy krtsze cykle, otwarty na mobilno pionow i poziom, na zmiany dyscyplin i charakteru (profilu) ksztacenia, zdolny do integracji rozmaitych jego „midzypoziomw” w caej gamie dodatkowych i zrnicowanych form. (Uprzedzajc krytyki wszystkich zagorzaych zwolennikw studiw picioletnich, zwrmy uwag, e w ramach tego systemu znajduje si miejsce na ksztacenie 3+2 w ramach jednego kierunku, skutkujce zdobyciem dyplomu I i II stopnia w tej samej dyscyplinie wiedzy. A wic uczelnia moe, jeli uzna to za suszne, zaoferowa swoim studentom ciek ksztacenia bdc odpowiednikiem studiw picioletnich. Natomiast nie moe ich do nich zmusza, a za to moe przygotowa inne, otwarte na potrzeby rynku i studentw formy ksztacenia.) Naley tu mie na uwadze zarwno studia podyplomowe, dobrze zakorzenione w polskiej tradycji, jak i krtsze formy ksztacenia o specjalistycznym charakterze, czsto na yczenie klienta. Taki system powinien te by otwarty na uznawanie i wczanie do dorobku dokona studenta wiedzy zdobytej take poza szkolnictwem wyszym. Podsumowujc, powinien by to system wpisany w ksztacenie trwajce cae ycie i otwarty na oczekiwania studentw, wymagania rynku pracy i potrzeby spoeczne.

Tradycja Vs. efektywno

Pora wic przyj i zaakceptowa to, e nie ma innych powodw, poza tradycj i przyzwyczajeniem, do uznawania jednolitych studiw picioletnich za „jedyn suszn” form ksztacenia „prawdziwych specjalistw”. Prawda jest taka, e na wielu kierunkach zakres wymaga na studiach picioletnich daleki jest od tego, jaki wydawa si oczywisty jeszcze 20 lat temu (dla przypomnienia, warto sobie uwiadomi, e 20 lat temu to wcale nie tak dawno). Ponadto, wbrew szerzonym jako oczywiste opiniom, studia dwustopniowe stanowi odpowiedni model dla kadego kierunku i dziedziny studiw. Do kadego kierunku studiw, ktre udao si rnym grupom nacisku utrzyma w Polsce jako studia jednolite, mona znale za granic liczne przykady ksztacenia w formie studiw dwu− i wicej stopniowych. Dotyczy to take medycyny, psychologii i innych. Oczywicie, nigdzie na wiecie nie zostaje si lekarzem lub psychologiem po pierwszych trzech latach ksztacenia. Problem ley wic nie tyle w organizacji toku studiw, co w kwalifikacjach i uprawnieniach zwizanych z dyplomem, ktre nie musz przecie i moe nawet nie powinny oznacza zdobycia prawa do samodzielnego uprawiania zawodu.

Zunifikowany, obowizkowy dla wszystkich uczelni i studentw, system studiw picioletnich trudno take uzasadni ekonomicznie. Kada forma ksztacenia, a w szczeglnoci w wyszych uczelniach, pociga za sob znaczne koszty w przeliczeniu na jednego studenta. Koszty te ponosi nie tylko pastwo (spoeczestwo), ale rwnie sami studenci i ich rodziny. To wanie oni, z pewnoci pierwsi i w krtkiej perspektywie czasowej, zaczn szacowa koszty zwizane z ksztaceniem i szuka uczelni zapewniajcych najlepszy zwrot ponoszonych nakadw. Spadajca liczebno absolwentw szk wyszych, rosnca zamono spoeczestwa i widoczna ju mobilno modego pokolenia sprawi, e z kadym rokiem bdzie rosa konkurencja na rynku szkolnictwa wyszego. Co wicej, nie wystarczy ju szuka pocieszenia w tym, e wikszo uczelni pastwowych, z racji tzw. bezpatnych studiw i tradycyjnie wyszego poziomu ksztacenia, wyjdzie z tej konkurencji zwycisko. „Bezpatno” studiw jest bowiem pozorna i nie bez powodu wikszo studentw szk niepublicznych to osoby, ktrych nie sta na „bezpatne” studia daleko od domu.

Ekonomiczna efektywno studiw wielostopniowych wynika z kilku czynnikw. Po pierwsze, z punktu widzenia jednostki, a take pastwa, umoliwia racjonalne ksztatowanie cieek ksztacenia i jego czasu. Ukoczenie studiw pierwszego stopnia stao si obecnie warunkiem koniecznym do funkcjonowania na rynku pracy. Dla wielu osb studia te mog si okaza ostatnim etapem ksztacenia, dla szeregu innych – kolejnym etapem na drodze podnoszenia kwalifikacji, ale ju po pewnym okresie zatrudnienia i czsto na koszt pracodawcy. Biorc pod uwag to, jak szybko pojawiaj si i znikaj rne zawody i specjalnoci, taka organizacja studiw i ksztacenia sprawia, e wybr kierunku/dziedziny studiw odpowiada, na kadym kolejnym etapie yciowej kariery, rzeczywistym potrzebom, a to oznacza maksymalizacj inwestycji, jak w kategoriach czasu i pienidzy s okresy studiw i ksztacenia podyplomowego. Obrazowo mwic, przejcie od systemu jednolitych studiw picioletnich do studiw dwustopniowych przypomina znane w praktyce produkcyjnej przejcie od gromadzenia zapasw magazynowych do systemu just−in−time delivery, w ktrym bez zamraania rodkw gwarantuje si cigo produkcji dziki waciwej i zdyscyplinowanej organizacji dostaw.

Nie „czy”, lecz „jak”

Drugim istotnym czynnikiem, ktry bdzie wpywa na poziom rekrutacji, jest ju zauwaalna, szybko rosnca mobilno modziey. W zaskakujcym tempie moda generacja nauczya si korzysta z moliwoci, jakie stworzyo otwarcie granic. Mona nawet przyj tez, e grupa osb przekonanych o tym, e mona sobie poradzi za granic, przekroczya ju liczb krytyczn, potrzebn do spoecznej akceptacji nowej idei czy technologii. Wszystko zatem wskazuje na to, e z natury ciekawa wiata modzie bdzie szukaa swoich szans rwnie za granic – albo w sposb uwiadomiony poszukujc tam moliwoci ukoczenia studiw, albo szukajc pracy, a w okresie pniejszym, dla zwikszenia swoich szans na zatrudnienie, szukajc tam rwnie moliwoci ksztacenia. Oznacza to, e polskie uczelnie stan przed perspektyw zabiegania o kandydatw na studia. Mona z duym prawdopodobiestwem przyj, e bez przedoenia modym ludziom moliwoci elastycznego ksztatowania cieek zdobywania kwalifikacji, rnorodnych programowo i organizacyjnie sposobw ksztacenia i uznawania wyksztacenia zdobywanego za granic w rnych, czsto nieporwnywalnych z naszymi uczelniami instytucjach, nie bdziemy skuteczni w tej konkurencji. Szereg europejskich uczelni ju rozpoczo aktywne zabiegi o pozyskanie studentw z Polski i ta aktywno bdzie z pewnoci w kolejnych latach wzrasta.

W sytuacji, gdy Proces Boloski sta si trwaym elementem naszej dziaalnoci, najwysza ju pora, by pogodzi si z koniecznoci rzetelnego wprowadzenia studiw dwustopniowych. Jedyn pozostajc do rozwizania kwesti jest to, jak zorganizowa takie studia, aby oferujc programy rnorodne, elastyczne, reagujce na potrzeby spoeczne, rynku pracy i indywidualne oczekiwania studentw, zapewni studia dobrej jakoci, ktre zarazem zasugiwayby na miano edukacji wyszej.

Prof. dr hab. Stanisaw Chwirot, dyr. Instytutu Fizyki na Wydziale Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej UMK w Toruniu, ekspert boloski. Wieloletni przewodniczcy UKA. Dr hab. Ewa Chmielecka, prof. SGH, ekspert boloski. W tekcie wykorzystano wnioski opracowania Studia dwustopniowe. Poytki dla studentw, pracodawcw i uczelni, ktre powstao w Fundacji Rektorw Polskich i zostanie opublikowane w nieodlegym terminie.
Page Not Found - Forum Akademickie

Błąd 404 - Strona o podanym adresie nie istnieje

Page Not Found - Forum Akademickie

Błąd 404 - Strona o podanym adresie nie istnieje