Tak si zoyo, e w pierwszy poniedziaek po wyborach do Sejmu miaem wicej ni zwykle tzw. spraw do zaatwienia „na miecie”. Byem w przychodni lekarskiej, w aptece, na poczcie, w banku. W kadym z tych miejsc ludzie umiechali si do mnie i okazywali wiksz ni zwykle yczliwo. Pytani o to na drugi dzie moi znajomi i koledzy twierdzili, e rwnie odnieli takie wraenie. Z takimi przejawami sympatii w kontaktach midzyludzkich spotykaem si ostatnio tylko w krajach Europy Zachodniej (w Stanach Zjednoczonych nie byem).
Nie zamierzam ocenia tego zjawiska w kategoriach politycznych. Bardziej interesujce wydaje si podejcie do tego dowiadczenia z psychologiczno−spoecznego punktu widzenia.
O zdrowiu psychicznym mona mwi nie tylko w wymiarze jednostkowym, ale take spoecznym. Indywidualne samopoczucie psychiczne zaley od stopnia wewntrzosobniczego skonfliktowania. Na psychiczne samopoczucie spoeczestwa wpywa m.in. poziom i zakres skonfliktowania midzyosobniczego. Jeeli miar i skutkiem tego pierwszego jest niech do siebie, to drugiego – niech do innych.
Kategori opozycyjn do niechci jest yczliwo. Waciwoci tej nie da si bezporednio zmierzy. Mona o niej wnioskowa na podstawie wskanikw porednich. Jednym z nich moe by umiech.
Ponad p wieku temu G.M. Harrington empirycznie zweryfikowa sformuowan wczeniej przez A.S. Barra tez, e trafnym wskanikiem zdatnoci zawodowej nauczyciela jest jego umiech (por.: „Smiling As A Measure of Teaching Effectivness”, „Journal of Educational Research”, 1955, 48: 715−717). Mona to wytumaczy nastpujco: jako zewntrzny przejaw yczliwoci, umiech wyzwala podobn reakcj u jego adresata. Wzajemna yczliwo midzy uczniem a nauczycielem jest warunkiem koniecznym stosunku wychowawczego, bez ktrego proces pedagogiczny jest skazany na niepowodzenie.
Przyjmujc, e podobne zalenoci wystpuj w skali makrospoecznej, wolno przypuszcza, e wzrost liczby umiechajcych si do siebie ludzi po wyborach, jako wskanik natenia yczliwoci midzyosobniczej, rokuje popraw stosunkw spoecznych, bez ktrej postp w kadej dziedzinie ycia jest utrudniony, a niekiedy nawet niemoliwy.
Psychologia i psychiatria w rozpoznawaniu i leczeniu indywidualnych zaburze psychicznych odnotoway w ostatnich latach wiele sukcesw. W diagnostyce i terapii zbiorowych zaburze psychicznych psychologia i psychiatria spoeczna nie wykorzystay jeszcze, jak si wydaje, wszystkich swoich moliwoci.