Na pocztku lat dziewidziesitych polskie biblioteki akademickie same poczy wyciga si za uszy ze stanu, w jakim pozostawi je socjalizm. Wkrtce potem pojawia si Fundacja Mellona i inne nowe moliwoci finansowe. Dla bibliotekarzy oczywistym priorytetem i punktem odniesienia staa si wwczas komputeryzacja. Drugim – budowa nowych siedzib. Za moliwoci wznoszenia prawdziwych budynkw bibliotecznych sza idea wolnego dostpu do zbiorw. Open stacks, nie myli z Open access.
Zasadniczo polega to na tym, e uytkownik sam wybiera sobie ksik z pki. Wybrawszy, ocenia jej zawarto i zabiera j do wypoyczalni lub nie. Nad niezabran mona jeszcze posiedzie w czytelni lub midzy regaami, porzucajc egzemplarz w dowolnym miejscu i czasie. Rzecz wydaje si zgodna ze zdrowym rozsdkiem, nowo otwierane biblioteki niemieckie i francuskie ju wwczas wszystkie tak wyglday, ale w Polsce wybuchy spory. „Jeli biblioteka ma katalog on−line, to po co wolny dostp? W katalogu jest pod dostatkiem subtelnych kluczy wyszukiwawczych, wic dawajmy uytkownikowi do rki tylko tak ksik, ktr sam wyszuka i zamwi.” Bibliotekarze najwyraniej planowali co, co miao nie zalee bezporednio od komputerw, a tych chcieli przecie jak najwicej. Ich upr wydawa si wic niemdry i aonie nienowoczesny. I zreszt nie by a tak powszechny – nowe gmachy bibliotek akademickich bez wolnego dostpu nadal powstaway w naszym kraju.
Ale kiedy 15 grudnia 1999 roku otworzy swoje podwoje szaro−zielony gmach Budzyskiego i Badowskiego przy ul. Dobrej w Warszawie, uytkownicy szybko nauczyli si przesiadywa w bibliotece i buszowa po jej pkach. Liczba odwiedzin zacza raptownie wzrasta, liczba wypoycze – te, i to szybciej ni liczba odwiedzin; liczba ksiek pobranych z pek – szybciej ni liczba wypoycze.
Zasadnicz sprawnoci magazynierw odkadajcych ksiki staa si znajomo porzdku symboli klasyfikacji, wedug ktrej je rozstawiono. Bya to stosowana w wikszoci uczelni amerykaskich Klasyfikacja Biblioteki Kongresu. Magazynier musi wiedzie, e QR.K86 nastpuje po QR.K6, a przed, dajmy na to, QR185.5. Uytkownikowi wystarcza znajomo konkretnych sygnatur (Library of Congress Call Numbers), pobranych z katalogu; system informacji wizualnej kieruje go do odpowiedniej dziedziny, a intuicyjny ogld pki pozwala odnale ksik. Czasem idzie si wprost do „sklasyfikowanego” fragmentu pki. Nie trzeba zna schematu klasyfikacji, eby posugiwa si systemem, ani rozumie symboli. Symbol charakteryzuje wprawdzie – tak jak haso przedmiotowe – tre dziea, ale jego zasadniczym zadaniem jest przydzielenie ksice wasnego miejsca na pce. Ksiki ssiadujce na pce s tematycznie pokrewne. Moesz nie znale „swojej” ksiki (czytana, wypoyczona, brak takiej w bibliotece), ale tom stojcy obok moe by rwnie dobry lub lepszy. Od tomu do tomu – przesuwajc si wzdu pki, ogldajc spisy treci, zagldajc midzy stronice, dowiadujemy si sporo o swoich zainteresowaniach i potrzebach informacyjnych i na og modyfikujemy je. Na dodatek sekwencj sygnatur moemy ledzi w odrbnym indeksie topograficznym (shelflist). Ten mechanizm jest szczegowo opisany w pimiennictwie amerykaskim, w Polsce nie cytowanym. Ale dziaa. T sam klasyfikacj co Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie wprowadzia Biblioteka Uniwersytecka w odzi, wprowadzi – Biblioteka Uniwersytecka we Wrocawiu. Sygnatury KBK widzimy od lat w ich katalogach.
Wszystkie niemal nowe polskie ksiki maj zatem symbole KBK nadawane przez due biblioteki uniwersyteckie. Wikszoci ksiek zagranicznych nadaj je biblioteki amerykaskie. Nie korzystaj z tej pracy biblioteki politechnik, bo od dekad maj swoj Uniwersaln Klasyfikacj Dziesitn. Co prawda wymaga ona adaptacji, poniewa zostaa wymylona dla bibliografii, a gboko klasyfikowane ksiki otrzymuj w niej czsto symbole trudno czytelne i nieatwe nawet do zanotowania, np. 372.893:: 94 (100)”1939/1945”: 94 (=411.16). Ale nikt takich nie nadaje, stosuje si wasne tablice, kada biblioteka – swoje, w ktrych wydatne skrcenie symboli skutkuje pytkoci klasyfikowania. To znaczy pod jednym symbolem stoi wiele, czsto i kilkaset, ksiek. Ukada si je alfabetycznie wedug nazwisk autorw lub wedug tytuw, co oznacza, e ksiki ssiadujce wcale nie s najbardziej pokrewne treciowo! Taki ukad zastosowano jednak ostatnio w nowo otwartym gmachu Biblioteki Uniwersytetu Warmisko−Mazurskiego w Olsztynie.
Z kolei w nowym budynku Biblioteki Gwnej Uniwersytetu Gdaskiego ksiki stoj pod sygnaturami wasnej „klasyfikacji systematycznej” (a s niesystematyczne?). Taka np. powszechna w bibliotekach uniwersyteckich ksika A. Krausego „Czowiek niepenosprawny wobec przeobrae spoecznych” (Krakw 2005) stoi sobie pod symbolem PE.11.10.0, gdzie jeszcze znale mona ksiek ponad 200. W Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie praca ta otrzymaa symbol HV 1568, pod ktrym stoi ksiek..., no, duo, jak na KBK, bo 34. Jeli zaley nam, by student zasmakowa w dokonywaniu wasnych odkry, a nie tylko znajdowa zadane lektury, dbajmy o gbokie klasyfikowanie.