Zakończyła się ewaluacja działalności naukowej w latach 2017–2021. Po raz pierwszy oceniano dyscypliny w uczelniach, a nie jednostki naukowe. Zadanie zrealizowała Komisja Ewaluacji Nauki, czyli 31 (pod koniec ewaluacji 29) osób pod kierunkiem prof. Błażeja Skoczenia. Posługiwano się inaczej skonstruowaną listą czasopism i wydawnictw, a przyznane przez ministra edukacji i nauki kategorie naukowe mają zupełnie inne – znacznie większe niż dotychczas – znaczenie.
Za pośrednictwem opracowanego przez Ośrodek Przetwarzania Informacji – PIB Systemu Ewaluacji Danych Naukowych 283 podmioty zgłosiły do ewaluacji 1145 dyscyplin. W dziedzinie nauk humanistycznych ewaluowano 159 dyscyplin w jednostkach naukowych, w naukach inżynieryjno-technicznych – 244, w naukach medycznych i naukach o zdrowiu – 106, w naukach rolniczych – 62, w społecznych – 324, w ścisłych i przyrodniczych – 185, w teologicznych – 12, w dziedzinie sztuki – 53 dyscypliny w jednostkach.
Według informacji przedstawionej przez prof. Skoczenia podczas seminarium ewaluacyjnego KRASP, które odbyło się niedawno na Uniwersytecie Łódzkim, pod uwagę brany był dorobek 117 854 osób. Składały się nań 707 862 publikacje, 12 138 praw ochronnych, 53 903 osiągnięcia artystyczne, 27 556 projektów badawczych, 16 002 komercjalizacje wyników badań naukowych i 155 867 usług badawczych, czyli niemal milion tzw. zdarzeń ewaluacyjnych (to określenie ukuł niegdyś Komitet Ewaluacji Jednostek Naukowych). W tym samym wystąpieniu szef KEN zwrócił uwagę na pracę ekspertów. Do pracy przy I etapie ewaluacji powołano 858 ekspertów, w tym 46 zagranicznych, a do oceny odwołań – 314 ekspertów, w tym 11 zagranicznych. Prof. Skoczeń użył określenia „korpus ekspertów”. Ich praca, czyli ocena trzeciego kryterium (oraz kategorii A+), była najczęściej kwestionowana we wnioskach o ponowne rozpatrzenie sprawy.
Więcej odwołań
Pierwszy etap ewaluacji zakończył się w połowie czerwca 2022, gdy wyniki swojej pracy KEN przekazała ministrowi edukacji i nauki. Szef resortu na podstawie sugestii KEN i innych czynników do końca lipca 2022 r. podjął decyzje o przyznaniu kategorii naukowych. Kategorię A+ otrzymało 65 dyscyplin (5,68%), kategorię A – 323 (28,21%), B+ – 582 (50,83%), B – 139 (12,14%), a C – 36 dyscyplin (3,14%). Po otrzymaniu decyzji podmioty miały miesiąc na złożenie wniosków o ponowne rozpatrzenie sprawy, czyli tzw. odwołań (różnicę w terminologii wyjaśniał w FA 12/2022 prof. Zbigniew Kmieciak). Zrobiły to 583 dyscypliny, co oznacza, że z prawa do zakwestionowania decyzji ministra nauki skorzystało 51% ewaluowanych. To nieco więcej niż w poprzednich ewaluacjach, gdy robiło to ok. 40% jednostek.
Ostateczne wyniki ewaluacji działalności naukowej w latach 2017–2021, czyli decyzje ministra nauki po rozpatrzeniu odwołań, poznaliśmy niedawno. Po ponownym rozpatrzeniu spraw, minister przyznał kategorię A+ 51 kolejnym dyscyplinom, kategorię A – 101 dyscyplinom. W wyniku odwołań ubyło 51 dyscyplin z kategorią B+, 89 z kategorią B i 12 z kategorią C.
Ostatecznie zatem kategorię A+ otrzymało 116 dyscyplin (10,13%), kategorię A – 424 dyscypliny (37,03%), B+ – 531 (46,37), B – 50 (4,37%), a C – 24 dyscypliny (2,19%).
Ponad tysiąc dyscyplin z uprawnieniami
W dziedzinie nauk humanistycznych na 159 ocenianych dyscyplin 14 otrzymało kategorię A+, 71 – A, 66 – B+, 7 – B, a 1 – C. W naukach inżynieryjno-technicznych na 244 dyscypliny 15 otrzymało kategorię A+, 95 – A, 119 – B+, 10 – B, a 5 – C. W naukach medycznych i o zdrowiu ewaluowano 106 dyscyplin, z których kategorię A+ otrzymało 7, kategorię A – 50, B+ – 38, B – 6, a C – 5. W naukach rolniczych na 62 ewaluowane dyscypliny 10 otrzymało kategorię A+, 27 – A, 23 – B+, 1 – B i 1 – C. W dziedzinie nauk społecznych na 324 oceniane dyscypliny 20 dostało kategorię A+, 89 – A, 188 – B+, 19 – B i 8 – C. Na 185 dyscyplin z dziedziny nauk ścisłych i przyrodniczych, kategorię A+ otrzymały 34 dyscypliny, a kat. A – 58. Oznacza to, że niemal połowa, bo 92 dyscypliny, ma najwyższe kategorie). Kategorię B+ uzyskały 83 dyscypliny ścisłe i przyrodnicze, B – 6, a C – 4.
W dziedzinie nauk teologicznych na 12 dyscyplin 4 dostały kat. A+, 7 – A i 1 – B+. W dziedzinie sztuki ewaluowano 53 dyscypliny, z których 12 otrzymało kategorię A+, 27 – A, 13 – B+, 1 – B. Te wyniki oznaczają, że obecnie uprawnienia do nadawania stopni naukowych ma 1071 dyscyplin, czyli teoretycznie mamy 2142 uprawnienia akademickie. Napisałem „teoretycznie”, bowiem wiadomo, że nie wszystkie jednostki, których dyscypliny zdobyły kategorie A+, A i B+ zechcą skorzystać z tych uprawnień, będą w stanie otworzyć szkoły doktorskie czy też powołać komisje habilitacyjne.
Są też sytuacje, kiedy środowiska uważane za znakomite pod względem naukowym, tracą uprawnienia. Dotyczy to np. Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, który nawet w odwołaniu nie uzyskał kategorii B+ w dyscyplinie filozofia. Także „najmłodsze dziecko PAN” – Międzynarodowy Instytut Mechanizmów i Maszyn Molekularnych – otrzymał kategorię C, czyli nie tylko nie ma uprawnień akademickich, ale wkrótce straci także subwencję (na szczęście ma znakomite wysokie granty).
Na koniec warto jeszcze wspomnieć, że o ile w poprzedniej ewaluacji jedyną dużą uczelnią, której jednostki uzyskały same kategorie A+ i A, był Uniwersytet Jagielloński, o tyle teraz żadnemu uniwersytetowi nie powiodło się już tak dobrze, choć Uniwersytet Warszawski przoduje w liczbie dyscyplin, które uzyskały najwyższą kategorię – ma ich 8. Wśród dużych uczelni same kategorie A i A+ uzyskały 3 politechniki: Wrocławska (4 A+ i 9A), Poznańska (2 A+ i 7 A) oraz Krakowska (1 A+ i 7 A). Grupą uczelni, które uzyskały same najwyższe kategorie w dyscyplinie nauki o kulturze fizycznej – a tylko taką ewaluowały – są akademie wychowania fizycznego. Katowicka uzyskała kat. A+, a pozostałe – A. Znakomicie wypadły, także w większości jednodyscyplinowe uczelnie artystyczne. Wszystkie, które poddały ewaluacji sztuki muzyczne (8), uzyskały kategorie A+ (3) i A (5). Te, które zgłosiły sztuki plastyczne i konserwację dzieł sztuki (8), uzyskały 4 A+, 3 A i 1 B (łódzka „Filmówka”). Jako jedyna uczelnia spoza grona artystycznych, kategorię A+ w dyscyplinie sztuki plastyczne i konserwacja dzieł sztuki zdobył Uniwersytet Rzeszowski.
Więcej na temat szczegółowych wyników ewaluacji, w tym komentarze, w kwietniowym numerze „Forum Akademickiego”.
Piotr Kieraciński
Ewaluacja po odwołaniach, źródło: system RADON