Sprawy nauki

27 Grudnia

Źródło: www.pixabay.com

Jak powstanie Polityka Naukowa Państwa?

Zmiana modelu współpracy ministerstwa ze środowiskiem akademickim polega na poprzedzeniu redagowania i konsultacji Polityki Naukowej Państwa serią roboczych sesji poświęconych dyskusji nad obszarami, które warto rozważyć przy tworzeniu priorytetów. Każda odbędzie się w innym ośrodku, a dwie kolejne w MNiSW zakończą się rekomendacjami dla zespołu, który zostanie powołany w celu napisania projektu PNP. 

Komitet Polityki Naukowej jest organem pomocniczym ministra w zakresie polityki naukowej państwa. Przeprowadza ewaluację realizacji tej polityki oraz opiniuje dokumenty przedstawione przez ministra. Komitet liczy 12 osób o zdobywanym w różnych okresach dużym doświadczeniu z pracy w gremiach reprezentujących środowisko akademickie (m.in. Rada Główna Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Narodowe Centrum Nauki, Rada Młodych Naukowców, Konferencja Rektorów Akademickich Szkół Polskich, Krajowa Reprezentacja Doktorantów, Akademia Młodych Uczonych PAN, Rada Konsultacyjna Centrum Analityczno-Wywiadowczego i Doskonalenia Zwalczania Cyberprzestępczości, Komitety PAN, Rada ds. innowacyjności w nauce i szkolnictwie wyższym przy MNiSW).

Polityka Naukowa Państwa to tytuł dokumentu rządowego z 2022 roku, który wskazuje priorytety systemu nauki i szkolnictwa wyższego. Zgodnie z tym dokumentem najważniejsze cele polityki w tym obszarze to: troska o jakość życia i budowa przewagi konkurencyjnej Polski na arenie międzynarodowej, troska o warunki do prowadzenia badań naukowych i prac rozwojowych oraz dążenie do zapewnienia dostępu do wysokiej jakości kształcenia, wreszcie – oddziaływanie na rozwój współpracy międzynarodowej. Regulacje nakazują wskazanie kierunków prowadzenia badań naukowych i kształcenia oraz ewaluację realizacji polityki naukowej państwa, obecnie raz na 5 lat. Ważnym kontekstem jest rola tego dokumentu w nadchodzących negocjacjach wysokości środków programu Horizon dla Polski.

Inny model współpracy MNiSW ze środowiskiem

Dotychczasowy tryb współpracy MNiSW ze środowiskiem akademickim w sprawach regulacyjnych zwykle odbywa się poprzez konsultacje projektów ustaw i rozporządzeń. W ramach trybu upublicznienia takich regulacji przez Rządowe Centrum Legislacji, konsultacje adresowane są do ciał reprezentujących środowisko akademickie. Zadaniem tych ciał jest wniesienie korekt, rozumianych przez regulatora jako konstruktywny krytycyzm, z założenia akceptujący generalia projektu. Ostatnie tygodnie pokazują jednak, że takie założenie jest zbyt odważne – środowisko zgłasza wprawdzie korekty, ale wieloma głosami wypowiada poważne argumenty przeciwko istocie dużej części regulacji. Wydaje się, że przyczyną napięć jest niewielki wpływ środowiska akademickiego na nowe projekty na etapie ich powstawania, co niejednokrotnie podnoszono w spotkaniach z ministrem nauki. Dlatego Komitet Polityki Naukowej zaproponował inny model tej relacji poprzez bardziej intensywne włączenie się środowiska, czy też jego przedstawicieli, do początkowej fazy tworzenia polityki naukowej, jeszcze przed fazą jej redagowania i konsultowania. Propozycja uzyskała akceptację ministra.

Zmiana modelu współpracy ministerstwa ze środowiskiem akademickim polega na poprzedzeniu redagowania i konsultacji projektu polityki naukowej serią roboczych sesji pod wspólnym tytułem „Sympozjum Polityka Naukowa Państwa”, poświęconych dyskusji obszarów, które przy tworzeniu priorytetów warto rozważyć. KPN przeprowadzi sześć merytorycznych sesji, każda w innym ośrodku akademickim, poświęconych dyskusjom problemowym oraz dwie sesje w MNiSW o charakterze informacyjnym z rekomendacjami dla zespołu, który MNSW powoła w celu napisania projektu polityki naukowej państwa. Uczestników sesji będą rekomendowali rektorzy uczelni IDUB, członkowie RGNiSW, KRASP, KPN i MNiSW spośród współpracowników lub ekspertów cieszących się w środowisku akademickim autorytetem w tematyce sesji. Warsztatowy charakter sesji ogranicza liczbę uczestników.

Horyzont czasowy dokumentu końcowego i ograniczony czas spotkań sprawiają, że sympozja z tego cyklu nie dotkną wszystkich tematów. Nie mogą też one dublować pracy innych zespołów ministerialnych lub niezależnych. Dlatego KPN ograniczył listę kierunków dyskusji w sesjach, a w ramach tych kierunków dyskutowane są tylko trzy wybrane obszary tematyczne.

W sesji pierwszej, na Politechnice Gdańskiej, poświęconej ewaluacji osiągnięć naukowych, dyskutowano o wpływie ewaluacji osiągnięć naukowych prezentowanych w trybie nauki otwartej na funkcjonowanie i kariery naukowe, o ocenie wpływu osiągnięć naukowych na otoczenie społeczne i gospodarcze oraz w warunkach procesów konsolidacji uczelni. Ten ostatni wątek analizowano w podgrupach jako studium przypadku z odniesieniem do związku Uczelni Fahrenheita w Gdańsku.

W 2025 r. MNiSW planuje utworzenie zespołu, który opracuje modyfikację Polityki Naukowej Państwa w koordynacji z Departamentem Analiz Strategicznych i Popularyzacji Nauki MNiSW. Zespół będzie korzystał m.in. z materiałów analitycznych OPI, wniosków z Sympozjów PNP oraz ze spotkań Ministerialnego Forum Debaty Akademickiej, a także materiałów zgłaszanych przez inne zespoły zadaniowe, m.in. Zespół ds. Ustawy – Prawo o Szkolnictwie Wyższym i Nauce utworzony na okres obecnej kadencji KRASP.

prof. Tomasz Szapiro

przewodniczący Komitetu Polityki Naukowej

Wczoraj, dziś i jutro

2020 – powołanie zespołu KPN kierowanego przez ministra Wojciecha Murdzka

2022 – przyjęcie dokumentu pn. Polityka Naukowa Państwa (zastępuje on Krajowy Program Badań z 2011 r.)

2024 – ewaluacja śródokresowa Polityki Naukowej Państwa z 2022 r. przez OPI PIB (w toku)

2024 – odnowienie składu Komitetu Polityki Naukowej i nowe zadania w tym ocena funkcjonującej Polityki Naukowej Państwa i przedstawienie – w wyniku ewaluacji realizacji polityki naukowej państwa – rekomendacji jej aktualizacji

2025 – powołanie w MNiSW zespołu do prac nad aktualizacją PNP i przyjęcie jego aktualizacji

2025 – negocjacje budżetu kolejnego programu Horizon

2026 – procedura ewaluacyjna do oceny polityki naukowej państwa

2027 – ewaluacja polityki naukowej państwa