Czy systemowe rozwiązania zorientowane na rozpoznawanie (bardzo) młodych talentów oraz przemyślane i konsekwentne ich rozwijanie są w akademickiej rzeczywistości codziennością? Dr Agnieszka Anielska z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego pisze o doświadczeniach swojej uczelni.
Pod koniec lat dziewięćdziesiątych XX wieku McKinsey & Company, globalna firma działająca w obszarze doradztwa strategicznego i operacyjnego, wprowadziła termin zarządzanie talentami. Kluczowe przesłanie płynące z raportu The War of Talent („The McKinsey Quaterly” 3/1998) przygotowanego przez jej ekspertów można podsumować dwoma zdaniami: „O talenty warto walczyć. Walkę tę można wygrać, ale zarządzanie talentami musi stać się jednym z priorytetów organizacji”.
Choć z militarno-bitewnym charakterem użytej terminologii można dyskutować, to przekaz pozostaje aktualny, a samo zagadnienie wyrosło na jedno z najważniejszych wyzwań współczesnego HR. Działania obejmujące pozyskanie odpowiednich kandydatów, utrzymanie ich oraz stworzenie im optymalnych warunków rozwoju (proponuję przyjęcie takiej uproszczonej definicji na potrzeby niniejszego tekstu) są przedmiotem niesłabnącego zainteresowania teoretyków i praktyków (The Oxford Handbook of Talent Management, 2017). Autorzy wydanej kilka miesięcy temu pracy Talent Management in Higher Education (red. Marian Thunnissen i Paul Boselie) zwracają uwagę na aktualność tego tematu w działalności uczelni, wychodząc z założenia, że „ludzie (pracownicy i studenci) są najcenniejszym zasobem uczelni”. Wielu czytelni(cz)kom wyda się ono truizmem, ale czy słusznie? Czy systemowe rozwiązania zorientowane na rozpoznawanie (bardzo) młodych talentów oraz przemyślane i konsekwentne ich rozwijanie są w akademickiej rzeczywistości codziennością?
Rozwój kapitału ludzkiego jest jednym z kluczowych obszarów w programie rozwoju Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, wdrażanego od 2020 roku w ramach „Inicjatywy Doskonałości – Uczelnia Badawcza”. Jednym z celów, które sobie postawiliśmy, było stworzenie skutecznego programu pozyskiwania i rozwijania młodych naukowych talentów, a procesu tego nie ograniczamy do studentów uczelni. Rozbudowaliśmy ofertę adresowaną do uczniów i kadry pedagogicznej szkół średnich. Być może niektóre z naszych doświadczeń okażą się inspiracją.
Zanim zaczną się studia
Organizowane przez nas od wielu lat aktywności, np. doroczny Dzień Otwarty, cykl Młodzieżowych Spotkań z Medycyną czy zorganizowane wizyty uczniów, utwierdziły nas w przekonaniu, że w każdej szkole można znaleźć pasjonatów, którzy wiążą swoją przyszłość z uczelnią medyczną, a przy tym cechują się ponadprzeciętną ciekowością świata. Z myślą o nich opracowaliśmy program edukacyjno-rozwojowy „Nauka to ludzie”, obejmujący semestralny cykl spotkań z wybitnymi badaczami i badaczkami GUMed. Jego celem jest nie tylko popularyzacja badań naukowych, ukazanie ich wpływu na rozwój medycyny i praktykę kliniczną, ale przede wszystkim wyłonienie spośród uczniów szkół średnich osób wysoce predysponowanych i zmotywowanych do pracy badawczej oraz zachęcenie ich do dalszego rozwoju w strukturach GUMed.
Podczas spotkań z doświadczonymi badaczami uczestnicy programu mogą na własne oczy przekonać się, jak wyglądają kulisy pracy naukowej – mówi prof. Miłosz Jaguszewski, który zasiada w Radzie Naukowej programu „Nauka to ludzie”. – Szczególnie chcemy zwrócić uwagę na to, że za każdym odkryciem będącym podstawą nowej terapii stoi człowiek ze swoją wiedzą, kompetencjami, intencjami i pasjami. Wiem z własnego doświadczenia, jak inspirujące mogą być dla młodych ludzi takie spotkania. Wierzę też, że pomogą nam zachęcić najzdolniejszych do wyboru studiów medycznych, a następnie ścieżki akademickiej na naszej uczelni – dodaje.
Już pierwsza edycja programu (2021/2022) spotkała się z dużym zainteresowaniem uczniów z całej Polski. Spośród blisko setki kandydatów i kandydatek do udziału w zajęciach zaprosiliśmy te osoby, które mogły pochwalić się znaczącymi dokonaniami, np. sukcesami w konkursach, olimpiadach przedmiotowych i/lub aktywnościami potwierdzającymi zainteresowanie tematyką nauk medycznych i pokrewnych. Doceniamy również powiązaną z obszarem zdrowia działalność wolontariacką.
Przyjęliśmy, że formuła zajęć ma umożliwiać i sprzyjać bezpośredniemu kontaktowi uczestników i uczestniczek z prowadzącymi, a w efekcie również być szansą nawiązania relacji mistrz – uczeń. Dlatego liczebność grupy objętej programem była niewielka (ok. 30 osób w roku), a wszystkie zajęcia odbywały się w kilku- lub kilkunastoosobowych zespołach.
Każda edycja programu obejmowała pięć weekendowych spotkań, które były poświęcone wybranym specjalizacjom medycznym i zagadnieniom z zakresu farmacji, nauk o zdrowiu i biotechnologii. Spotkania z naukowcami i naukowczyniami GUMed miały z założenia dać uczestni(cz)kom nie tylko możliwość zdobycia zaawansowanej wiedzy, ale również poznania specyfiki badań naukowych, a nawet uczestnictwa w pierwszych przedsięwzięciach naukowych. Chcieliśmy w ten sposób pokazać, że w Polsce, w medycznej uczelni badawczej, z powodzeniem mogą się rozwijać młodzi naukowcy. Co konkretnie przygotowaliśmy dla uczestników naszego programu?
Na początek zajęcia warsztatowe w pracowniach anatomicznych, wyposażonych zarówno w klasyczne preparaty, jak również interaktywny stół anatomiczny, które były zaawansowaną powtórką z neuroanatomii. Bardzo przydatną, choćby z uwagi na spotkanie poświęcone neuronauce, podczas którego dr hab. Aleksandra Rutkowska z Centrum Chorób Mózgu przybliżyła swoim gościom zakres i dalekosiężny cel swoich badań, tj. opracowanie terapii stymulującej potencjał naprawczy mózgu, która da nadzieję na powrót do aktywnego życia m.in. pacjentom cierpiącym na stwardnienie rozsiane. W trakcie spotkania uczniowie i uczennice próbowali swoich sił w laboratorium, gdzie zajęli się m.in. indukowaniem i mierzeniem stanu zapalnego w komórkach mózgowych in vitro.
Uczestnicy zajęć z kardiologami i kardiochirurgami zapoznali się z procesem organizacji niekomercyjnych badań klinicznych, których celem jest optymalizacja leczenia pacjentów z zawałem serca. Dowiedzieli się, co wynika z badań nad mikrokrążeniem, jak przebiega transplantacja serca oraz do czego wykorzystywane są w kardiologii modele 3D i pracownie symulacji.
Lekarze, genetycy, toksykolodzy i antropolodzy sądowi nie tylko przybliżyli im tajniki swojej pracy, ale też pozwolili spróbować swoich sił w wybranych czynnościach prowadzonych w celu identyfikacji ofiar lub przestępców. Chirurdzy opowiadali o najnowszych narzędziach i kierunkach rozwoju tej gałęzi medycyny, o coraz szerszym wykorzystaniu sztucznej inteligencji oraz wyzwaniach, jakie się z tym wiążą. Na zajęciach z parazytologii omówiono zależności pomiędzy bioróżnorodnością dzikiej przyrody a chorobami odzwierzęcymi (zoonozami), wyzwania związane ze świadomym i rozsądnym zarządzaniem ekosystemami oraz rolę nauki w zapobieganiu rozprzestrzeniania się chorób przenoszonych przez zwierzęta i pasożyty.
Na zajęciach z farmacji uczniowie analizowali substancje lecznicze i postaci leków dostępnych w aptece. Na zajęciach z biotechnologii dowiedzieli się, na czym polegają badania translacyjne, w czym biotechnolodzy mogą pomóc onkologom oraz jak dynamicznie rozwija się ten obszar wiedzy.
Dodatkową atrakcją była wizyta w Muzeum Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, gdzie można zobaczyć unikatowe eksponaty, m.in. aparat rentgenowski z 1940 roku, cystoskop z połowy XX wieku czy szklaną strzykawkę, i na własne oczy przekonać się, jak rozwinęła się medycyna przez ostatnie kilkadziesiąt lat.
Zajęcia wymagały od nas sporo zaangażowania. Uczestniczyliśmy w nich z entuzjazmem – mówi Iga Mroczko, uczestniczka pierwszej edycji programu. – Byłam zaskoczona liczbą przygotowanych wykładów i warsztatów, które pozwoliły o wiele lepiej zrozumieć zarówno zagadnienia z anatomii człowieka, jak i metody prowadzenia badań naukowych. Spotkania z naukowcami, ale również innymi uczestnikami programu, były naprawdę motywujące.
W ciągu trzech lat w przygotowanie zajęć włączyło się blisko 50 pracowników GUMed. A o sukcesie przedsięwzięcia świadczą nie tylko zbierane na bieżąco opinie uczestników, ale też fakt, że część z ponad setki absolwentów programu zdecydowała się na studia w Gdańsku.
Jako działanie komplementarne do programu dla licealistów, stworzyliśmy również roczny program rozwojowy dla nauczycieli przedmiotów biologiczno-chemicznych. Mamy bowiem przekonanie – potwierdzone doświadczeniami uczestników naszego programu – że to właśnie od ich zaangażowania, kompetencji i intuicji zależy dostrzeżenie młodych talentów, a następnie stworzenie im jak najlepszych warunków do rozwoju. Przygotowaliśmy zarówno cykl spotkań z naukowcami/wykładowcami GUMed, jak również ekspertami w zakresie edukacji (m.in. innowacji w nauczaniu, nowych technologii) i psychologami. Te pierwsze dały możliwość bliższego poznania uczelni medycznej oraz stworzyły platformę wymiany doświadczeń między nauczycielami, którzy towarzyszą młodym ludziom na różnych etapach ścieżki edukacyjnej. Te drugie dostarczyły fachowej wiedzy m.in. z zakresu psychologii motywacji, psychologii dobrostanu oraz przybliżyły ciekawe metody i narzędzia do pracy z uczniami.
Wierzymy, że działanie to, z uwagi na bliską współpracę z kadrą szkół średnich i upowszechnianie w nich badań naukowych realizowanych w GUMed przyczyniło się również do kształtowania pozytywnego odbioru społecznego polskiej nauki, zachęcając najzdolniejszych kandydatów do pozostania i dalszego rozwoju w kraju.
Czym skorupka za młodu…
Dobre wyniki na maturze to przepustka do wymarzonych studiów. Każdego roku w murach Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego rozpoczyna kształcenie ponad tysiąc osób. Staramy się zainteresować naszą uczelnią szczególnie osoby z potencjałem i zainteresowane naukową ścieżką rozwoju. Co możemy im zaoferować?
We współpracy ze Studenckim Towarzystwem Naukowym przygotowaliśmy dla aspirujących młodych naukowców kilkumiesięczny kurs, który rozwija kompetencje potrzebne do funkcjonowania we współczesnej nauce. Zdajemy sobie sprawę, że zdobycie umiejętności z zakresu profesjonalnego planowania i realizacji projektów badawczych, zarządzania zespołem projektowym czy poznanie zasad academic writing nie jest możliwe w trakcie realizacji standardowego programu nauczania. Właśnie dlatego powstał kurs „Niezbędnik młodego badacza”, czyli seria warsztatów dla osób, które stawiają pierwsze kroki w działalności naukowej.
Celem, jaki sobie w tym przypadku postawiliśmy, jest rozwój i profesjonalizacja kompetencji badawczych wśród studentów i doktorantów z największym potencjałem – mówi prof. Tomasz Bączek, pełnomocnik rektora ds. programu IDUB. – Nasi naukowcy oraz zaproszeni eksperci spoza uczelni pomagają studentom i studentkom rozwinąć pakiet kompetencji niezbędnych do wejścia i skutecznego funkcjonowania w krajowym i międzynarodowym obiegu naukowym. Wierzę, że zaproponowane wsparcie bezpośrednio przełoży się na zwiększenie umiejętności młodych badaczy w zakresie aplikowania o środki na badania oraz pisania publikacji naukowych, odpowiadających poziomem uznanym czasopismom – dodaje.
W trakcie spotkań młodzi naukowcy dowiadują się, jak zaplanować projekt badawczy, badania eksperymentalne, mają też zaawansowane zajęcia ze statystyki. Uczą się poruszania się po rynku publikacyjnym, w gąszczu czasopism. Dowiadują się, gdzie warto publikować i dlaczego. Uczą się również poprawnej konstrukcji i stylistyki artykułu naukowego. Mają okazję doskonalenia umiejętności prezentacji wyników badań. Na bieżąco aktualizujemy program o aktualne zagadnienia, np. zastosowanie AI w działalności naukowo-badawczej. Zajęcia odbywają się w języku angielskim, aby mogli w nich uczestniczyć również studenci kierunków anglojęzycznych.
Uczestnictwo w tym cyklu uświadomiło mi, jak wiele rzeczy trzeba przemyśleć, zanim rozpocznie się badanie naukowe – mówi Adam Borys, student biotechnologii. – Czuję, że znajomość tych kwestii pozwoli mi w przyszłości sprawniej planować i organizować własne badania. Myślę, że to idealne zajęcia dla studentów wyższych lat, którzy mają już w głowie pomysły na własne badania, ale nie wiedzą, jak się za nie zabrać. Najbardziej podobały mi się warsztaty z komunikacji naukowej i popularyzacji nauki oraz experimental design, które dały mi dużo przydatnej i praktycznej wiedzy, o której w ogóle lub tylko w bardzo małym stopniu wspomina się w czasie studiów – podsumowuje.
Pierwszy grant
Zainteresowanie, z jakim spotkał się „Niezbędnik młodego badacza”, utwierdziło nas w przekonaniu, że mamy całkiem spore grono studentów, dla których studia to za mało, ludzi, którzy potrafią stawiać trafne pytania, są zdeterminowani do poszukiwania na nie odpowiedzi i mają niezbędne umiejętności, aby pod okiem doświadczonych naukowców zaplanować i zrealizować pierwsze badania naukowe. Z myślą o nich w roku akademickim 2023/24 stworzyliśmy program „Studencki grant”. Każda osoba, która miała ciekawy pomysł na projekt badawczy, potrafiła go opisać, zaplanować i uzasadnić jego znaczenie, mogła ubiegać się o dofinansowanie w wysokości 25 tys. zł na jego realizację.
Do konkursu zgłoszono 60 wniosków, które trafiły do oceny eksperckiej. Zespół recenzentów, który dokonał merytorycznej oceny zgłoszonych projektów badawczych, brał pod uwagę takie kryteria, jak: oryginalność problemu badawczego, przyjęta metodologia badawcza, znaczenie wyników badań w kontekście teoretycznym/praktycznym, innowacyjny charakter badań, a także zasadność kosztów w stosunku do przedmiotu i zakresu zaplanowanych prac. Ostatecznie do realizacji skierowano 37 najwyżej ocenionych projektów, na których realizację przeznaczono blisko 800 tys. złotych. Laureaci i laureatki otrzymają nie tylko wsparcie finansowe, ale też opiekę mentorów w trakcie realizacji badań oraz odpowiednie szkolenia lub warsztaty, które pozwolą rozwinąć wybrane kompetencje i umiejętności. Na realizację badań młodzi naukowcy mają 2 lata.
Mój projekt dotyczy choroby rzadkiej – dystrofii mięśniowej Duchenne’a – i obejmuje zarówno część kliniczną, jak i laboratoryjną – mówi Kornelia Polat, studentka V roku kierunku lekarskiego, która już wkrótce rozpocznie realizację swoich badań w programie „Studencki grant”. – Cenię sobie możliwość spojrzenia na to zagadnienie z różnych perspektyw i wierzę, że tak złożone badanie będzie stanowić idealne uzupełnienie moich studiów. Doceniam przejrzysty proces aplikacji do programu. To ważne w przypadku osoby, która stawia pierwsze kroki w działalności naukowej – podkreśla.
Kornelia, jako przewodnicząca koła naukowego Student Scientfic Circle Rare Diseases, przez cały poprzedni rok wykazywała się bardzo dużym zaangażowaniem na rzecz społeczności osób dotkniętych chorobami rzadkimi, a uzyskanie grantu na kontynuację badań naukowych w tej dziedzinie to zasłużony sukces – mówi dr n. med. Karolina Śledzińska z Kliniki Pediatrii, Hematologii i Onkologii GUMed, pełniąca rolę opiekuna naukowego projektu. – „Studencki Grant” jest ciekawą propozycją dla studentów, a jego konkursowa formuła, wymagająca wypełnienia wniosku, jest tym bardziej cenna, że przygotowuje do udziału w zewnętrznych konkursach grantowych.
Skuteczność
Programy rozwojowe mają kluczowe znaczenie dla długoterminowego sukcesu każdej organizacji – mówi Dominika Enerlich-Górka z Działu Wsparcia Rozwoju Pracowników Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego. – Pozwalają one nie tylko zidentyfikować (i zatrzymać) obiecujące talenty, ale także kształtować ich umiejętności w sposób optymalny z punktu widzenia konkretnej ścieżki zawodowej. Dotyczy to zarówno pracowników zatrudnionych w różnego rodzaju strukturach wsparcia, jak i młodych naukowców. Osoby, które uczestniczą w takich programach, zyskują nie tylko wiedzę i cenne doświadczenie, ale – co nie mniej ważne – większą motywację i zaangażowanie. Skuteczność tych programów można następnie zauważyć choćby w zwiększonej retencji pracowników czy szybszym awansie wewnętrznym, a także w zwiększonym zainteresowaniu stanowiskami oferowanymi przez uczelnię.
dr Agnieszka Anielska, Gdański Uniwersytet Medyczny
„Nauka to ludzie” w liczbach
„Niezbędnik młodego badacza” w liczbach
Studencki grant w liczbach