Od czasów Freuda psychoterapia znacząco się zmieniła i opiera się dziś w coraz większym stopniu na wynikach sumiennych badań naukowych, co zostało w projekcie zmarginalizowane. Uważamy, że jeśli zostanie on przyjęty w obecnej wersji, to zaprzepaścimy szansę na uregulowania zgodne z najnowszymi światowymi standardami – mówią naukowcy z Koalicji dla Psychoterapii, odnosząc się do poselskiego projektu ustawy o zawodzie psychoterapeuty oraz samorządzie zawodowym.
Do Sejmu trafił poselski projekt ustawy o zawodzie psychoterapeuty oraz samorządzie zawodowym. To inicjatywa grupy ponad stu posłów Koalicji Obywatelskiej, Polski 2050, Polskiego Stronnictwa Ludowego i Lewicy. Oprócz wprowadzenia definicji zawodu psychoterapeuty („Wykonywanie zawodu psychoterapeuty polega na celowym i zamierzonym oddziaływaniu w obszarze funkcjonowania psychicznego, relacyjnego i społecznego, polegającym na: prowadzeniu konsultacji psychoterapeutycznych, diagnozie psychoterapeutycznej, kwalifikacji do odpowiedniej formy psychoterapii, prowadzeniu psychoterapii”), wymieniono pięć podejść, w ramach których może być realizowana psychoterapia (humanistyczno-doświadczeniowa, integracyjna oraz wielomodalnościowa, poznawcza i/lub behawioralna, psychoanalityczna oraz psychodynamiczna, systemowa) i podkreślono, że ma ona znacznie szerszy charakter niż tylko leczenie zaburzeń psychicznych (np. w celu ich profilaktyki, rozwoju osobowości, dla poprawienia jakości życia).
Do zapisów projektu odniosła się właśnie Koalicja dla Psychoterapii, skupiająca naukowców pracujących w jednostkach o najwyższej kategorii naukowej (A+) w dyscyplinie psychologia. Ich zdaniem projekt zawiera wiele pozytywnych rozwiązań, ale także wiele ryzykownych propozycji.
Przede wszystkim nie możemy zgodzić się z wyrażoną w projekcie ideą dopuszczenia do wykonywania zawodu psychoterapeuty absolwentów wszystkich kierunków studiów magisterskich z dziedzin humanistycznych, medycznych, społecznych, nauk o rodzinie i w dyscyplinie teologia (…) W projekcie czytamy, że pomysł dopuszczenia do wykonywania zawodu osób z dowolnym humanistycznym, medycznym bądź społecznym wykształceniem bazowym uzasadnia fakt, iż to „osobowość” jest kluczowym czynnikiem „warunkującym skuteczność psychoterapii”. Powoływanie się na badania naukowe w kontekście większej wagi osobowości nad bazowym wykształceniem osoby prowadzącej psychoterapię jest błędem merytorycznym, gdyż w zdecydowanej większości badań nad efektywnością psychoterapii osobami prowadzącymi terapię i superwizję są absolwenci psychologii lub kierunków lekarskich – piszą członkowie KdP.
Dodają, że dostęp do zawodu, w proponowanym przez nich rozwiązaniu, będzie ograniczony jedynie w niewielkim stopniu, bo już dziś około 95% wszystkich psychoterapeutów w Polsce ma wykształcenie bazowe w zakresie psychologii, pedagogiki, medycyny i pielęgniarstwa, socjologii oraz resocjalizacji.
Koalicja podkreśla również, że wiedza naukowa powinna być wsparciem w rozwoju psychoterapii w Polsce. Aby tak się stało, ustawa – w ocenie psychologów z Uniwersytetu SWPS, Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Instytutu Psychologii PAN – powinna uwzględniać konieczność stałego wysiłku na rzecz implementowania wiedzy naukowej do praktyki psychoterapeutycznej. W jaki sposób? Na przykład poprzez wpisanie, że jednym z celów działalności Krajowej Rady Psychoterapeutów jest stymulowanie działań nakierowanych na rozszerzanie świadomości naukowej wśród psychoterapeutów. Dodatkowo można zobligować ośrodki szkolące do egzekwowania wiedzy o dowodach skuteczności i mechanizmach działania metod psychoterapeutycznych w procesie certyfikacji i kształcenia ustawicznego.
Zgodnie z aktualnym stanem rozwoju nauki skuteczność psychoterapii badana jest dla specyficznych problemów psychicznych, komponentów psychoterapii lub procesów adresowanych przez psychoterapię (nie całych szkół czy nurtów. Ponadto weryfikacja skuteczności metod psychoterapii opiera się na szeregu procedur badawczych o zróżnicowanej sile dowodowej. W środowisku naukowym dominuje stanowisko, zgodnie z którym dowody o najwyższej wartości uzyskuje się w ramach randomizowanych badań klinicznych (randomized-controlled trials, RCT). Jak każda procedura badawcza stosowana w naukach społecznych, również RCT ma swoje ograniczenia, ale ich prezentacja w uzasadnieniu do projektu jest zniekształcona i jednostronna – zauważa Koalicja dla Psychoterapii.
Jej przedstawiciele wyrazili jednocześnie gotowość do dalszych dyskusji i współpracy przy wprowadzaniu takich modyfikacji w proponowanych regulacjach, które sprawią, że psychoterapia w Polsce będzie oparta na najwyższych standardach naukowych i etycznych.
Choć inicjatywa uregulowania działalności psychoterapeutów zasługuje na najwyższe uznanie, to przedstawiony projekt zawiera kilka rozwiązań, które narażają na ryzyko skuteczność psychoterapii i bezpieczeństwo pacjenta. Po pierwsze, projekt zakłada dopuszczenie do kształcenia psychoterapeutycznego osób z bardzo zróżnicowanym wykształceniem wyższym. Są wśród nich również absolwenci archeologii, farmacji czy nauk prawnych, którzy nie nabywają w trakcie swoich studiów podstawowej wiedzy i kompetencji potrzebnej do prowadzenia diagnozy psychologicznej i psychoterapii. Po drugie, od czasów Freuda psychoterapia znacząco się zmieniła i opiera się dziś w coraz większym stopniu na wynikach sumiennych badań naukowych, co zostało w projekcie zmarginalizowane. Uważamy, że jeśli projekt zostanie przyjęty w obecnej wersji to zaprzepaścimy szansę na to, aby psychoterapia w Polsce była uregulowana zgodnie z najnowszymi światowymi standardami, a pacjenci mieli gwarancję wysokiej jakości usług – podsumowuje dr hab. Jarosław Michałowski z Uniwersytetu SWPS, kierownik Poznańskiego Laboratorium Neuronauki Emocji i przewodniczący Zespołu Roboczego Koalicji dla Psychoterapii.
Koalicja zrzesza naukowców zatrudnionych w jednostkach o najwyższej kategorii naukowej (A+) w dyscyplinie psychologia, tj. Uniwersytecie Jagiellońskim, Uniwersytecie SWPS, Uniwersytecie Warszawskim i Instytucie Psychologii Polskiej Akademii Nauk. Ich celem jest promowanie podejścia opartego na dowodach naukowych w psychoterapii, dzielenie się ekspertyzą, konsultowanie rozwiązań polityki zdrowotnej oraz rozpowszechnianie wiedzy o skutecznych metodach psychoterapii.
MK