Niezbyt czste s bakaskie powinowactwa polskich rodzin inteligenckich. Jeli si zdarzaj, owocuj duchowym bogactwem, jak wszelkie alianse odmiennych kultur, zazwyczaj take silnym poczuciem powinnoci dziaania na rzecz zblienia skoligaconych narodw. Powinno t peni prof. Milica Semkw z domu Jakbiec, ktrej ojciec by Polakiem, a matka Serbk.
Podhalascy z dziada, pradziada rzemielnicy – stolarze, koodzieje, ciele – pod koniec XIX wieku przenieli si na Podole, szukajc lepszego ycia („na Podolu chleb na polu...”). Ojciec pani Milicy zachowa po przodkach zamiowanie do majsterkowania, ale kondycj spoeczn cakiem odmieni. Rodzina jego matki miaa korzenie niemieckie. A na Kresach znalaza si po powstaniu styczniowym, uciekajc do zaboru austriackiego spod wadzy carskiej. Macierzysty dziadek przed wojn wybudowa, z pomoc synw, dom w wiosce pod Brzeanami, gdzie miao by odtd gniazdo rodzinne. Wojna dramatycznie przekrelia plany. Dziadka zamordowali nacjonalici ukraiscy, stryj mojej rozmwczyni zgin w pierwszych walkach jako onierz Wojska Polskiego. Naley mu si uwaga potomnych, gdy zapocztkowa w rodzinie Jakbcw tradycj nauczycielsk, do dzi kontynuowan.
Modszy brat Marian ukoczy brzeaskie gimnazjum klasyczne, sawne takimi absolwentami, jak np. Rydz−migy. Po maturze studiowa polonistyk i slawistyk w Uniwersytecie Jana Kazimierza, a jednoczenie pracowa w Ossolineum, „oznaczajc” tym, jak mwi crka, swoje dalsze ycie.
Podczas studiw wyjecha na rzdowe stypendium do Belgradu. Tam spotkay si dwa wiaty, ktre wiele lat pniej miay si sta wspln ojczyzn duchow Milicy Jakbiec−Semkw. Jej przysza matka koczya filologi serbsk, kiedy w bibliotece uniwersyteckiej poznaa polskiego stypendyst.
Serbscy dziadkowie byli nauczycielami w rnych miejscach kraju, osiadajc wreszcie w stolicy, aby ich modsze crki (spord licznego rodzestwa) mogy studiowa. Inteligencja drugiej poowy XIX wieku, ktr reprezentowali, stanowia „warstw cieniutk”, wywodzc si gwnie ze stanu duchownego. Jeden z przodkw by konsulem serbskim w Stambule. Po jego przedwczesnej mierci opiek nad sierotami przeja... krlowa, po ktrej mama pani Milicy dostaa imi Natalia.
Maestwo filologw zostao zawarte w listopadzie 1938 roku. Marian Jakbiec, ju po doktoracie, pracowa (nadal) w Ossolineum. Plany wykadw w uniwersytecie w Salonikach nie zdyy si zici. Pozostali w wojennym Lwowie, gdzie Ossolineum stao si miejscem schronienia dla wielu ludzi kultury – uciekinierw z Warszawy. Trzeba im byo pomaga, co dr. Jakbcowi pod sowieck okupacj uatwiaa wietna znajomo rosyjskiego, a po wejciu Niemcw – niemieckiego. Trzeba byo, zaangaowawszy si w konspiracj, pisa raporty dla Biura Informacji i Propagandy Komendy Gwnej AK. Pani Milica przekazaa gruby ich zeszyt Ossolineum we Wrocawiu. Mona byo cigle jeszcze robi to, co tak ogromnie lubi, tj. katalogowa ksiki. Wiosn 1945 roku rodzina z malek creczk oraz babci opucia Lww i znalaza si w Krakowie, gdzie ojcu zaproponowano prac w bibliotece UJ. Niebawem odszukao go tam nowe Ministerstwo Spraw Zagranicznych, oferujc prac w ambasadzie polskiej w... Belgradzie. Ruszy tam z paszportem numer 11 przez nieostyge jeszcze po wojennej poodze ziemie. Niebawem sprowadzi rodzin.
Dwa lata w dyplomacji Marian Jakbiec nazwa we wspomnieniach „latami na bocznicy”. Bezpartyjno rycho zacza przeszkadza wadzom Polski komunistycznej, tote gdy prof. Stanisaw Rospond zaprosi go na organizujcy si Uniwersytet Wrocawski, przyj propozycj skwapliwie. W dzielnicy Oporw, gdzie osiedli pospou naukowcy i robotnicy wielkich odbudowywanych fabryk, znalaz „dom na cae ycie”, odtd wypenione prac naukow.
Matka pani Milicy, ktra miaa za sob pierwsze kroki na naukowej drodze i prac opublikowan w 1938 roku, w powojennym Wrocawiu zaja si domem, co wtedy wymagao sporego trudu.
Dr Marian Jakbiec zosta zastpc profesora i kierownikiem Katedry Literatury Rosyjskiej oraz Instytutu Literatur Sowiaskich, z ktrego po licznych przeksztaceniach wyrosa rusycystyka. Habilitowa si w roku 1950, zyskujc po paru latach tytu profesora. Kiedy wielki Wydzia Humanistyczny podzielono, by pierwszym dziekanem Wydziau Filologicznego. Pniej peni rozmaite funkcje w strukturze uniwersyteckiej, paralelnie do nieustajcej wytonej pracy badawczej, owocujcej licznymi publikacjami, a take redagowania specjalistycznych czasopism. W bogatym dorobku uczonego s pionierskie, fundamentalne syntezy literatur narodw Jugosawii oraz literatury ukraiskiej, prace powicone stosunkom literackim tych narodw, studia komparatystyczne.
– Nie potrafi okreli jakich szczeglnych metod. To by przykad, harmonia i wielka serdeczno midzy rodzicami. Mama powtarzaa serbskie porzekado, ktre ja nios dalej: „Czy dobro i rzu to w wod”. Pani prof. Milica widziaa cigle dobro wiadczone przez ojca i matk ludziom wokoo, ktrzy w domu na Oporowie znajdowali schronienie i rnorak pomoc. Od niej oczekiwano prawdomwnoci, uczciwoci i innych cnt elementarnych. Najgorsz kar bya „rozmowa w gabinecie” z ojcem, ktry stawia przed oczy ca szpetot popenionego przewinienia.
Z jej rocznika maturzystw wywodzi si picioro profesorw. Znaczna cz tego rocznika spotyka si przy rozmaitych jubileuszach, wymieniajc opowieci o yciowych drogach. Pani profesor podkrela rol tego i innych rodowisk, w jakie trafiaa, dla wasnej formacji intelektualnej.
Startowaa w szkolnej olimpiadzie aciskiej, ale wybraa studia polonistyczne. Prac magistersk nawizaa do rodzinnej tradycji, piszc o Romanie Zmorskim jako tumaczu poezji serbskiej. – I wcigno mnie na dobre. Doktorat by rwnie ze „spraw polsko−serbskich”; konsultacji udzielaa mama.
Jzyka serbskiego Milica uczya si... dwa razy. Jako trzyletnia dziewczynka bya w Belgradzie tumaczk „midzy babciami”, moe niekoniecznie potrzebn, jako e babcia Jakbcowa, znajc ukraiski, radzia sobie sama. Potem we Wrocawiu zapominaa serbski niejako celowo, eby si nie wyrnia. W jej szkole dzieci inteligenckie czuy si gorsze od robotniczych, bo im wmawiano klasowe winy przodkw i rne „niewaciwe” atrybuty.
Dopiero w padzierniku 1956 mogy z matk pojecha do Jugosawii. Okazao si, e zupenie zapomniaa jzyka, ku zgorszeniu tamtejszej rodziny. W nauce od nowa pomg przypadek. Na politechnik do Wrocawia przyjechaa z Sarajewa staystka i, naturaln rzeczy kolej, skierowano j do domu pastwa Jakbcw. Rozmawiay z Milic wycznie po serbsku, w czym pani profesor upatruje dyskretn inspiracj mamy. Dopiero przed powrotem przyjaciki (zaprzyjaniy si gorco i trwale) do domu, ujawnia si jej... wietna znajomo polskiego.
Zajmujc si romantyzmem, pani doktor osiem lat pracowaa w Katedrze Literatury Polskiej. Kiedy si okazao, e rusycystom potrzeba kogo „od poetyki i od wanie literatury polskiej”, zaproponowano jej przejcie do Instytutu Filologii Sowiaskiej, co uczynia chtnie ze wzgldu na swoje duchowe oraz intelektualne zwizki ze sowiaszczyzn oraz nadziej na urzeczywistnienie nurtujcych wrocawskie rodowisko pragnie rozwinicia slawistyki w nowoczesny orodek badawczy i dydaktyczny.
W drugiej poowie lat siedemdziesitych ruszy lektorat jzyka serbskiego, prowadzony „niesychanie eksperymentatorsko”, dla maej wyselekcjonowanej grupy. Tak si zaczo podejmowanie przez crk dwojga slawistw ich nigdzie niespisanego, a moe nawet niewypowiedzianego, marzenia, opartego na przekonaniu, e porozumienie narodw zaley od ich dobrze wyksztaconych elit.
Niedugo pniej powstaa, najpierw fakultatywna, specjalizacja serbsko−chorwacka, prowadzona przez dr Milic Jakbiec, ktrej pomagaa prof. Larysa Pisarkowa, slawistka po studiach w Leningradzie. Dobieray sobie pomocnikw z grona podobnych im zapalecw, a mona byo utworzy specjalizacj magistersk, a par lat temu peny kierunek studiw dziaajcy w systemie boloskim (3 + 2 lata). Zakadem Serbistyki kieruje moja rozmwczyni. Podobnym trybem powstaway bohemistyka i ukrainistyka.
Zrozumienie potrzeby bada zintegrowanych w jednym orodku i potrzeby ksztacenia slawistw do przenikliwie przewidywanych zada przyszej wsppracy kulturalnej yo w rodowisku, wic gdy przeksztacano struktur uniwersytetw, powoujc instytuty, we Wrocawiu powsta Instytut Filologii Sowiaskiej, cho kierunkiem studiw bya wycznie rusycystyka. Prof. Jakbiec (zmar w kwietniu 1998) zdy si ucieszy tym, e po kryzysie rusycystyki w latach osiemdziesitych, udao si w miecie przybyszw stworzy orodek harmonijnie wsppracujcych filologw. Crka mwi: – Dla nas to byo tak oczywiste, e nie rozumiaam, jak mogoby by inaczej. Ojciec wpaja swoim wychowankom, po pierwsze, niezaleno ideow i, po drugie, rozlego zainteresowa. I to trwa. Sama, prowadzc badania nad literatur serbsk, siga na szerokie pogranicze z folklorem sowiaskim i w domen stosunkw oraz wpyww literackich obu ojczystych narodw.
Naukowa tradycja umacnia si w rodzinie. Przyszego ma Milica Jakbiec poznaa w chrze akademickim, dokd ja zaproszono, gdy chr wyjeda do Jugosawii, aby bya tumaczk i konferansjerem. Potem zacza piewa. Jerzy Semkw ma korzenie emkowskie.
Kariera naukowa obojga przebiegaa rwnolegle. Pan profesor kieruje teraz Zakadem Andragogiki w Instytucie Pedagogiki Uniwersytetu Wrocawskiego. Drugie pokolenie osiado w miecie, do ktrego rodzicw kiedy wygnano, a dzieci uczyniy je swoim i pielgnuj tu europejsk polsko, mocno zakorzenion, a szeroko otwart. W chrze „Gaudium” piewa teraz crka pastwa Semkoww (i wci jeszcze dziesitka ich rwienikw seniorw). Odezwa si w niej „gen ossoliski dziadka”, bo studiuje bibliotekoznawstwo. Starsza crka wzia z tradycji rodzinnej gen pedagogiczny, obecny i u dziadkw obu linii, i u rodzicw – jest nauczycielk geografii w liceum.
Nastpnym pokoleniom (s ju wnuki) pani profesor chciaaby, i stara si przekaza to, co uwaa w swoim yciu za szczeglnie cenne: – eby praca bya pasj, eby wizaa si z wieloci zainteresowa i aktywnoci intelektualn, towarzysk, fizyczn.