Jak to możliwe, że małe, bezbronne motyle z rodziny przeziernikowatych lądują wśród pszczół, konkurując z nimi o cenne sole mineralne, i nie są atakowane? Komunikacja i ewentualna mimikra chemiczna u przezierników będą przedmiotem badań dr Marty Skowron Volponi z Wydziału Biologii Uniwersytetu w Białymstoku. Zrealizuje je podczas dwuletniego stażu podoktorskiego na Uniwersytecie we Florencji.
Dr Marta Skowron Volponi jest entomologiem. W swoich badaniach zajmuje się przede wszystkim zjawiskiem mimikry batesowskiej. W Katedrze Zoologii i Genetyki Uniwersytetu w Białymstoku realizuje trzyletni projekt badawczy, na który w 2019 roku dostała grant w konkursie SONATINA Narodowego Centrum Nauki. W jego ramach współpracuje z Uniwersytetem w Turynie, gdzie analizuje parametry akustyczne nagrań zrealizowanych w Polsce. Bada dźwięki wydawane w locie przez motyle z rodziny przeziernikowatych, które imitują owady z rzędu błonkówek. Kilkanaście dni temu została stypendystką Programu Bekker Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej.
Dzięki stypendium będę mogła przez dwa lata pracować ze znakomitymi naukowcami z Uniwersytetu we Florencji. Dołączę do zespołu dr. hab. Leonardo Dapporto, ale będę też współpracować z prof. Francescą Romaną Dani, pracującą na styku chemii i biologii, która ma ogromne doświadczenie m.in. w badaniu substancji chemicznych pokrywających oskórek błonkówek – tłumaczy entomolożka z UwB.
To właśnie lipidowa warstwa wosków z oskórka owadów, ich rola w komunikacji i rozpoznawaniu przez drapieżniki, będą głównym tematem badań podczas stażu finansowanego z NAWA. Już kilka lat temu, w trakcie badań realizowanych w Malezji, dr Skowron Volponi zauważyła bowiem intrygujące zachowania szczególnej rodziny motyli, które mogą mieć związek z mimikrą chemiczną. Jak wyjaśnia badaczka, owady (szczególnie społeczne błonkówki) wykorzystują do komunikacji bodźce chemiczne. Zapach wosku, obecnego na powierzchni oskórka, pozwala im np. na odróżnienie sojuszników od wrogów, mieszkańców własnego gniazda od intruzów.
Błonkówki, takie jak osy czy pszczoły, potrafią być bardzo agresywne wobec innych owadów. Tymczasem przyglądając się przeziernikom występującym na tym samym terenie co błonkówki, nie zaobserwowałam, by były one atakowane, choć ewidentnie osy czy pszczoły zauważały ich obecność. Podejrzewam „oszustwo”, bo przezierniki oszukują też w innych kwestiach. Czy w toku ewolucji wykształciły podobny skład chemiczny wosków oskórka do błonkówek? Być może w tym przypadku chodzi o mimikrę zapachową – wyjaśnia.
Tę hipotezę chce zbadać w ramach stażu. Zamierza poddać badaniom zarówno europejskie, jak i malezyjskie gatunki przeziernikowatych, by sprawdzić, czy zjawisko mimikry chemicznej u tej grupy wyewoluowało lokalnie, czy też jest rozpowszechnione od tropików po Europę.
Badania na Uniwersytecie we Florencji dr Marta Skowron Volponi rozpocznie w październiku. Teraz ma przed sobą jeszcze trzy miesiące badań akustycznych w Turynie, a potem – miesięczny pobyt na Uniwersytecie Kalifornijskim w Riverside. Staż naukowy w USA będzie realizowany dzięki innemu stypendium: w 2020 r. badaczka została bowiem stypendystką Fundacji na rzecz Nauki Polskiej w konkursie START.
Namawiam zarówno młodych, jak i doświadczonych naukowców do aplikowania w konkursach o stypendia, które pozwalają realizować badania za granicą. To bardzo wiele wnosi do rozwoju naukowego: pozwala poznać nowe metody i technologie badawcze, zdobyć kontakty naukowe. Poznając badaczy z zagranicznych ośrodków, możemy ich też zachęcić do przyjazdu i realizowania projektów w naszym regionie, który akurat przyrodnikom ma bardzo wiele do zaoferowania – podsumowuje biolożka.
Katarzyna Dziedzik, źródło: UwB