)
Tylko dwa polskie uniwersytety, UW i UJ, znalazy si w „Top 500 World Universities”, i to w czwartej setce. Artyku wywoa due poruszenie i polemiki („Polityka”, nr 44), co uwidaczniao si ju w trakcie wystpie z okazji inauguracji roku akademickiego 2004/05. Zasady klasyfikowania uniwersytetw zostay jednak nakrelone bardzo lakonicznie i w dodatku nieudolnie, a ju nic nie wspomniano o metodologicznych uomnociach owej listy najlepszych uczelni (a pisz o tym wyranie autorzy „Academic Ranking of World Universities - 2004”; http://ed.sjtu.edu.cn/rank/ 2004/2004Main.htm).
Ot kady z piciu ocenianych wskanikw w wikszym lub mniejszym stopniu faworyzuje nauki przyrodnicze kosztem nauk spoecznych, a zwaszcza humanistycznych. Przy tworzeniu rankingu uczelni o profilu spoeczno-humanistycznym susznie nie uwzgldniano w ogle liczby artykuw w „Nature” i „Science”, gdy taka problematyka w zasadzie tam nie goci. Spoza zakresu nauk przyrodniczych noblistami mog by tylko ekonomici. Przy korzystaniu z filadelfijskich indeksw cytowa ISI te ograniczono si do obszaru podrzdnie uwzgldnionych nauk spoecznych: wykorzystano rankingi 250 najczciej cytowanych badaczy (a nie prac - jak poda autor) w 21 dziedzinach (HiCi) i liczb zarejestrowanych publikacji (a nie cytowa!) w czasopismach z tzw. listy filadelfijskiej („ISI master journals”). W tej pierwszej kategorii na licie najbardziej uznanych badaczy z dziedziny nauk spoecznych jest wielu psychologw i psychiatrw, cho ISI wyrnia osobno tak dziedzin. Naley jednak podkreli za autorami rankingu, e nie dopracowano si dotd bardziej wiarygodnych kryteriw statystyczno-porwnawczych w skali midzynarodowej, a szczeglnie brakuje ich w humanistyce. Nic dziwnego, e sens rankingu moe by kwestionowany. Komentujc niezbyt dobre wyniki uczelni z Indii, P. Balaram („Current Science”, nr 86/10, 2004) podkreli, e wedug jego subiektywnej opinii szczeglnie przypadkowa jest pozycja mniej renomowanych uczelni, cho nie czowki uniwersyteckiej z USA i Anglii.
Istotnie, o tak kalkulowanym „prestiu” wikszoci uczelni faktycznie zadecydoway osignicia niektrych zespow, przede wszystkim z krgu nauk biologiczno-medycznych, a w dalszej kolejnoci - z fizyki i chemii. Z kolei wikszoci innych wydziaw mogoby w ogle nie by, bo w zasadzie nie miay szansy na odegranie jakiejkolwiek roli. I tak np. Uniwersytet Jagielloski „punktowa” w kategorii HiCi dziki obecnoci prof. Ryszarda Gryglewskiego z Katedry Farmakologii Collegium Medicum wrd najczciej cytowanych farmakologw. Notabene, drugi (i zarazem ostatni) tak wyrniony badacz z polskiej instytucji (biochemik prof. Grzegorz Grynkiewicz) nie pracuje w szkolnictwie wyszym tylko w Instytucie Farmaceutycznym w Warszawie... To wanie dziedziny biomedycyny, takie jak biochemia, biologia molekularna czy genetyka, s traktowane jako wiodce i najbardziej perspektywiczne w nauce wiatowej XXI wieku (por. tematyka lansowana w „Nature” i „Science”).
Tymczasem w Polsce - w spadku po poprzednim systemie - mamy wci mocno tradycyjn struktur nauki nie tylko uniwersyteckiej. Ale nie tylko my. Rosja i Chiny te wypady sabo w uniwersyteckim rankingu 35 pastw obecnych w „Top 500 World Universities” (odpowiednio 17 i 19 pozycja; Polska - 31-32 razem z Grecj). Z Czech odnotowano tylko praski Uniwersytet Karola w kocwce listy.
Te krytyczne uwagi wskazuj na spor dwuznaczno rankingu z Szanghaju, zwaszcza w obliczu realiw polskiego szkolnictwa wyszego, ale nie neguj postawionej diagnozy o jego generalnie aosnej kondycji. Rzecz jasna, wci utrzymujca si zasadnicza rnica w poziomie finansowania i wyposaeniu aparaturowym wyklucza szybsze odrobienie dystansu do nauki wiatowej. Aby jednak poradzi sobie np. ze skostnieniem personalnym na drodze rotacji kadry, musi doj do wymiany pokole profesorskich na mylce mniej socjalistycznie. Dzi uczelnia spenia wci czciowo rol orodka pomocy spoecznej.
Z jedn opini z raportu „Polityki” nie zgadzam si jednak zupenie: habilitacja nie musi by hamulcem rozwoju naukowego. Nie trzeba tworzy adnego (cytuj) „akademickiego gniota”, zwaszcza w fizyce, gdy wystarczy do tego kilka tematycznie zblionych artykuw w klasowych periodykach. A habilitacj bdzie mona i naley znie dopiero po radykalnym podniesieniu poziomu doktoratw - przede wszystkim w wyniku upublicznienia caego przewodu przez jego przeprowadzanie poza macierzystym orodkiem, jak proponowali niedawno prof. L. Malicki i prof. S. Nawrocki („Sprawy Nauki”, nr 9/02).
Prof. dr hab. Grzegorz Racki, geolog, paleontolog, jest kierownikiem Katedry Stratygrafii Ekosystemowej U.