Prawie co trzeci instytut PAN nie zdobył do końca ubiegłego roku żadnego grantu z programu Horyzont 2020, niektóre nie mają w swoim dorobku publikacji ujętych w bazie Scopus, a znakomita większość raczej konkuruje między sobą niż współpracuje. Z drugiej strony Akademia jest polskim liderem liczby publikacji powstałych co roku, wyprzedzając drugi Uniwersytet Jagielloński z o połowę mniejszą liczbą artykułów – wynika z „Analizy aktywności publikacyjnej i grantowej PAN”, której autorami są dr Katarzyna Stec z UJ i prof. Jerzy Duszyński, prezes PAN.
W skład Akademii wchodzi obecnie 68 instytutów, w których pracuje około 3900 naukowców. „Obraz jednostek PAN wyłaniający się z analizy wskaźników bibliometrycznych i grantowych jest ważny dla zrozumienia światowego wizerunku PAN. Właśnie przez tego rodzaju wskaźniki PAN i poszczególne instytuty są postrzegane na świecie przez naukowców, którzy szukają partnerów do współpracy czy instytucji naukowych, w których chcieliby spędzić przynajmniej część swojej kariery naukowej” – tłumaczą autorzy raportu.
Wynika z niego, że blisko co trzeci instytut nie zdobył do końca 2018 roku żadnego grantu z rozpoczętego cztery lata wcześniej programu ramowego Unii Europejskiej – Horyzont 2020. Odnosząc się do tej statystyki, sytuację Polski w tym programie nazywają wprost katastrofalną. „Odzyskujemy jedynie 33% naszego wkładu. Jest to najgorszy wynik z wszystkich 28 państw UE” – alarmują.
Wśród instytutów PAN jest też grupa takich (13%), które nie mają w swoim dorobku publikacji ujętych w bazie Scopus, uwzględniającej 37 tys. czasopism naukowych, 150 tys. książek i 8 mln publikacji w materiałach konferencyjnych, z wszystkich dziedzin nauki, w tym humanistyki i nauk społecznych.
Biorąc pod uwagę aktywność publikacyjną i grantową poszczególnych instytutów, wskazano cztery najlepsze w obydwu obszarach jednostki: Instytut Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego, Instytut Chemii Bioorganicznej, Instytut Fizyki Jądrowej im. H. Niewodniczańskiego i Centrum Astronomiczne im. M. Kopernika.
Nie napawają optymizmem wnioski, jakie twórcy raportu wyciągnęli z analizy współpracy między instytutami. Okazuje się, że są dla siebie bardziej konkurencją aniżeli partnerami do kooperacji. „Tylko centralna rola kilku instytutów sprawia, że cała sieć instytutów nie rozpada się na kilkanaście izolowanych fragmentów” – podkreślono.
Bilans działalności Polskiej Akademii Nauk w okresie 2013–2018 (PAN) pokazuje, że jako całość wygenerowała ona w tym okresie ponad 38 tysięcy publikacji, dla których średnia liczba cytowań przypadających na jedną publikację wyniosła 8,3, a wartość znormalizowanego wskaźnika cytowań (Field Weighted Citation Impact) osiągnęła wartość 1,21. Najwięcej publikacji powstało w obrębie natural sciences (56,5%), engeneering and technologies (18,2%) oraz medical sciences (12,6%). Niemal 30% publikacji znalazło się w Top 10 najczęściej cytowanych czasopism (Publications in top 10 Journal Percentiles). Najwyższy odsetek tych publikacji znalazł się w Wydziale III.
W raporcie czytamy też, że w omawianym okresie PAN otrzymała ponad 3400 grantów z agencji objętych analizą w wysokości około 16,5 mld zł. Jedynie 6% stanowiły granty pozyskane z agencji europejskich. Pod tym względem najlepiej wypada Wydział IV, dla którego 12% uzyskanych grantów stanowiły granty europejskie.
Autorzy analizy porównali także PAN z innymi wybranymi jednostkami krajowymi. Jeśli chodzi o liczbę publikacji Akademia jest liderem i wyprzedza Uniwersytet Jagielloński, który publikuje średnio połowę mniej artykułów, ale – jak zauważają – w ostatnich latach potroił liczbę publikacji generowanych co roku.
Aby poprawić przedstawione w raporcie wskaźniki, zaproponowano ambitny plan, wedle którego w grudniu 2021 roku każdy instytut PAN będzie mógł wylegitymować się co najmniej jednym projektem z programu ramowego UE i publikacjami ujętymi w międzynarodowych bazach bibliometrycznych (Scopus lub WoS). Dr Stec i prof. Duszyński zaznaczają, że w jego realizacji potrzebne jest wsparcie rad kuratorów poszczególnych Wydziałów PAN, rad naukowych poszczególnych wydziałów, a przede wszystkim kadry naukowej danego instytutu. „Jeśli jednak pod koniec 2021 roku ciągle będą instytuty PAN, które nie spełnią tych kryteriów, to w roku 2022 należy poważnie rozważyć ich restrukturyzację” – sugerują.
MK
Analiza aktywności publikacyjnej i grantowej PAN