Zespół specjalistów na zlecenie Konferencji Rektorów Akademickich Uczelni Medycznych opracował rekomendacje mające wspierać planowanie procesu kształcenia na kierunkach medycznych. Dokument stanowi wskazówki odpowiadające na pytania dotyczące prowadzenia efektywnej dydaktyki w sposób nowoczesny i w pełni pokrywający potrzeby zdrowotne społeczeństwa.
Dokument ogłoszono 16 czerwca podczas konferencji prasowej zorganizowanej na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym. Rekomendacje przygotowali eksperci z 16 uczelni zrzeszonych w KRAUM. Wskazują oni, jak przygotować przyszłych pracowników ochrony zdrowia do pracy w nieprzewidywalnym i nieustannie zmieniającym się otoczeniu. Dokument stanowi też przyczynek do trwającej dyskusji o powszechnym otwieraniu kierunków lekarskich przez uczelnie niemedyczne.
To zbiór dobrych praktyk w obszarze jakości kształcenia, odpowiadających na wyzwania nie tylko dynamicznie rozwijającej się wiedzy medycznej czy otoczenia społeczno-gospodarczego, ale także oczekiwań studentów – podkreśla prof. Marcin Gruchała, przewodniczący KRAUM. – W naszych zaleceniach mówimy też o środowisku, w jakim studenci powinni być kształceni, w jakim mają możliwość poznania aktualnych metod diagnostycznych i nowoczesnych metod leczenia. Uważamy, że najbardziej naturalnym środowiskiem do tego są uczelnie akademickie i szpitale kliniczne, będące liderami we wdrażaniu nowych technologii i innowacyjnego podejścia do leczenia, jak również prowadzą wartościowe badania naukowe – dodaje.
Rekomendacje koncentrują się na trzech obszarach: gwarantowania zdobycia w procesie kształcenia właściwych kompetencji zawodowych, metodyki kształcenia i środowiska nauczania. W tym pierwszym zwrócono uwagę na to, by efekty uczenia się odzwierciedlały aktualny rozwój nauk medycznych, nauk o zdrowiu i nauk farmaceutycznych oraz powstawały w zgodzie z zasadami edukacji opartej na faktach. Zaznaczono, że odpowiednie przygotowanie
studenta do samodzielnego wykonywania zawodu medycznego wymaga, by praktyka kliniczna była realizowana w małych grupach. Należy ponadto uwzględnić zapewnienie nabycia umiejętności i postaw społecznych niezbędnych do współpracy z pacjentem i jego rodziną, a więc: efektywne komunikowanie się, aktywne słuchanie, otwartość, dociekliwość, prowadzenie dialogu motywującego i wspierającego, poszanowanie godności i praw pacjenta, szacunku, empatii i wzajemnego zaufania oraz związanych z kulturowymi, duchowymi i emocjonalnymi aspektami procesu leczenia dla właściwego rozumienia i uwzględniania jego przeżyć i doświadczeń. Podkreślono, że należy zapewnić dbałość o możliwość nabycia doświadczenia w pracy klinicznej już na etapie studiów poprzez np. umożliwienie pracy w charakterze asystenta lekarza, w centrach informacyjnych i rejestracji.
W zakresie metodyki należy zapewnić szerokie wykorzystanie angażujących metod i narzędzi kształcenia dla wypracowania umiejętności kreatywnego rozwiązywania problemów oraz zdobywania zdolności adaptacyjnych, w szczególności zajęć o charakterze symulacyjnym i problemowym, rozwijającym umiejętności poznawcze i społeczne studentów, uwzględniające m.in. studia przypadków, gry symulacyjne oraz zadania problemowe (z wykorzystaniem np. technik klasy odwróconej i innych). Kształcenie, zarówno przedkliniczne, jak i kliniczne powinno być wsparte o nauczanie mieszane (blended learning), z wykorzystaniem wirtualnej rzeczywistości, e-learningu, repozytoriów cyfrowych materiałów dydaktycznych. Kształcenie, zwłaszcza praktyczne, musi respektować potrzeby pacjenta i jego wartości w oparciu o najlepsze dostępne dowody naukowe (evidence-based medicine) oraz możliwości pełnego zrozumienia przekazywanych mu w procesie terapeutycznym informacji zdrowotnych. Absolwentów należy również
wyposażać w kompetencje umożliwiające efektywne przeciwdziałanie szerzeniu fałszywych informacji na temat zdrowia i choroby.
W obszarze środowiska nauczania zarekomendowano uwzględnienie kształcenia interprofesjonalnego, którego celem jest przygotowanie do efektywnej, opartej na wzajemnym szacunku i zrozumieniu współpracy w zespole terapeutycznym. Ponadto szczególną wagę nadano umiędzynarodowieniu, które jest istotne zarówno w odniesieniu do studentów, jak i pracowników dydaktycznych uczelni. Eksperci KRAUM położyli nacisk na zagwarantowanie przyjaznego i bezpiecznego otoczenia w trakcie procesu kształcenia, w którym student w sytuacji kryzysowej otrzymuje wsparcie psychologiczne, może zwrócić się o pomoc i z niej skorzystać. Zasugerowali, by kształcenie odbywało się w szpitalach klinicznych posiadających najwyższy poziom referencyjny, zapewniających dostęp do wieloprofilowego katalogu świadczeń zdrowotnych i kompetentnej kadry lekarzy posiadających niezbędne
doświadczenie medyczne, dydaktyczne oraz badawcze. Osobny punkt dotyczy dbałości o rozwój umiejętności cyfrowych (data literacy) kadry akademickiej
Jak podkreślają twórcy dokumentu, rolą centralną pracowników ochrony zdrowia jest bycie ekspertem w zakresie swojego zawodu, co oznacza nabycie kluczowych kompetencji w tym wiedzy, umiejętności technicznych, poznawczych i społecznych oraz prezentowanych postaw niezbędnych do pracy w ramach funkcjonującego systemu w sposób zapewniający bezpieczeństwo pacjentów.
Rekomendacje traktuję jako bardzo ważny głos w dyskusji na temat tego, jak edukować. Są zbieżne z dokumentem zawierającym nowe standardy kształcenia w zawodach medycznych, który powstał wspólnie ze środowiskiem akademickim. Nikt nie ma wątpliwości, że ważny jest paradygmat ilościowy, bo od niego zależy dostęp do opieki medycznej. Stąd też znaczący wzrost limitów przyjęć studentów na kierunki lekarskie. Rekomendacje to spojrzenie z perspektywy jakości. Ilość i jakość można pogodzić – przekonuje wiceminister zdrowia Piotr Bromber.
Zdaniem KRAUM, każdy absolwent kierunków medycznych winien wykazywać się kompetencjami w zakresie: komunikacji z pacjentami, ich rodzinami oraz współpracownikami, zarządzania i pracy w interdyscyplinarnym zespole złożonym z przedstawicieli wielu zawodów i specjalności, a także wykorzystywania nowoczesnych technologii oraz krytycznej oceny wykorzystania wyników i prowadzenia badań naukowych.
Rekomendacjami chcemy pomóc wszystkim tym, którzy prowadzą nauczanie na kierunkach lekarskich. Wskazujemy, jakie kryteria powinny zostać spełnione, aby taki kierunek gwarantował odpowiednią jakość kształcenia. Poza tym rekomendacje pomagają, podsuwając pewne rozwiązania dotyczące na przykład form kształcenia, nie tylko opierając się wyłącznie na treściach i regulaminowych ustawowych wymaganiach– dodaje prof. Zbigniew Gaciong, rektor Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego.
W kształceniu medycznym niezwykle ważne jest zdobywanie umiejętności klinicznych na odpowiednim poziomie. Studenci odbywają zajęcia praktyczne w szpitalach klinicznych, o wysokim poziomie referencyjności, dla których podmiotem tworzącym jest uczelnia wyższa. Ma zatem realny wpływ na ich funkcjonowanie i może oddziaływać na jakość oferty dydaktycznej realizowanej w szpitalu.
Proponowaną przez nas nowością jest uwzględnienie w procesie kształcenia nie tylko opinii wystawianych przez nauczyciela akademickiego, ale również ocena studenta przez pacjentów, w warunkach symulowanych i klinicznych, z użyciem wystandaryzowanych narzędzi oceny – podkreśla prof. Agnieszka Zimmermann, kierująca pracami zespołu opracowującego rekomendacje.
Jak zaznaczyła, zagwarantowanie wysokiego profesjonalizmu kadry akademickiej i inwestowanie w rozwój jej kompetencji dydaktycznych, a także dostęp do nowoczesnych metod i technik kształcenia, jak również dbałość o rozwój badań w obszarze dydaktyki medycznej i upowszechnianie edukacji opartej na faktach (evidence-based education) wymaga realnego zwiększenia nakładów finansowych na rozwój kadry dydaktycznej.
Rekomendacje powstały z uwzględnieniem opinii wszystkich przedstawicieli środowiska akademickiego, także grona studentów.
Rzeczywistość wokół nas zmienia się dynamicznie i niejednokrotnie koledzy i koleżanki z młodszych lat mają zupełnie inne oczekiwania dotyczące kształcenia na kierunkach medycznych niż my mieliśmy. Także same studia nas zmieniają i uczą przede wszystkim wielkiej pokory – zwraca uwagę Paweł Czudaj z Komisji Wyższego Szkolnictwa Medycznego Parlamentu Studentów RP.
Podczas konferencji zaakcentowano także misyjność zawodów medycznych i wynikającej z niej szczególnych predyspozycji absolwentów tych kierunków. Stają się bowiem przedstawicielami zawodów zaufania publicznego, co sprawia, że powinni charakteryzować się nie tylko odpowiednim poziomem przygotowania merytorycznego, ale także respektowaniem norm etycznych, empatią, zdolnością do zachowania w tajemnicy informacji o pacjencie i wysokim poziomem kultury osobistej. Priorytetem wykonywania zawodu medycznego jest dobro pacjenta, dlatego ważne jest, by kandydaci na studia byli świadomi wagi powołania do jego wykonywania.
Szeroką dyskusję na temat jakości kształcenia w zawodach medycznych podjęto w kwietniu podczas organizowanej przez KRAUM konferencji Nowoczesna edukacja medyczna odpowiedzią na potrzeby zdrowotne społeczeństw.
MK, źródło: KRAUM