Zmiany, jakie wiążą się z wejściem w świat nowoczesnych technologii, zaowocowały również wprowadzenie innowacyjnych metod w zakresie kształcenia zawodów medycznych. Symulacja jest aktywną strategią uczenia się, bo uczestnik szkolenia skupia się na działaniu praktycznym. Studenci sami poszukują trafnych rozwiązań podczas wykonywania działań z pacjentem – wykorzystują posiadaną wiedzę, korygują własne postępowanie i doskonalą umiejętności: zarówno techniczne, jak i nietechniczne.
Symulacja medyczna to intensywnie rozwijająca się metoda kształcenia. Umożliwia studentom zdobycie praktycznych umiejętności poprzez realizowanie konkretnych scenariuszy zdarzeń, w których zapewne znajdą się w przyszłości wykonując zawód, do którego obecnie się przygotowują. Nowoczesne techniki komputerowe oraz dostępność do wysokiej klasy sprzętu elektronicznego i tworzenie wirtualnego środowiska dają możliwość wykorzystywania nowoczesnych metod w procesie kształcenia na kierunkach medycznych.
Początki techniki symulacji technicznej
Obecna era symulacji ma swój początek we wczesnych latach sześćdziesiątych ubiegłego stulecia. W 1956 roku dr Peter Safar prowadził badania oceny skuteczności oddychania metodą usta–usta na ochotnikach. Badacz zwrócił wtedy uwagę na skuteczność podawania nieoddychającemu pacjentowi tlenu i eliminacji dwutlenku węgla. Wraz z Jamesem Elamem opracował wówczas obowiązujące do dziś zasady prowadzenia sztucznej wentylacji poprzez odchylenie głowy do tyłu i uniesienie żuchwy, oraz wprowadzanie powietrza przez usta nieoddychającemu choremu.
Zaobserwowane spostrzeżenia przedstawiono na konferencji w Norwegii, w której uczestniczył także Asmund Laerdal – producent plastikowych zabawek. Ten podjął się uruchomienia produkcji pierwszego manekina do nauki resuscytacji Resusci Anny. Warto tu zauważyć, że właśnie manekiny imitujące chorych to bardzo ważne narzędzia związane z symulacją: umożliwiają stosowanie przez osoby uczące się prawdziwego sprzętu medycznego podczas ćwiczeń i dają więcej możliwości praktycznych niż wówczas, gdy ćwiczenia prowadzone są z prawdziwymi pacjentami. Pozwalają wielokrotnie wykonać dane zadanie, skorygować popełniony błąd, przeanalizować zdarzenie. Zapewniają także takie same warunki do ćwiczeń zdolności manualnych i utrwalania wiedzy dla wszystkich studentów. Każdy uczący się ma jednakowe szanse na rozwój i przygotowanie do pracy z pacjentem.
Symulacja medyczna w Polsce
Symulacja do polskiej edukacji medycznej trafiła wiele lat temu. Tym rodzajem przekazywania wiedzy na początku interesowali się pasjonaci z różnych dziedzin medycyny, którzy próbowali wprowadzić nowości w metodach nauczania. Ich działania nie miały wystarczającej siły, by realnie wpłynąć na jakość kształcenia kadr medycznych w kraju. Zmiany pojawiły się dopiero w latach 2010–2012.
Pierwszy symulator pacjenta (amerykańskiej firmy Meti) zakupiono na oddziale anestezjologii w Szpitalu Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego w 2009 roku. Pierwsze Interdyscyplinarne Centrum Symulacji Medycznej w Polsce powstało w 2010 roku w Poznaniu. Posiada dwa pomieszczenia imitujące warunki szpitalne. Największe Centrum w Polsce istnieje przy Śląskim Uniwersytecie Medycznym w Katowicach.
Rodzaje symulacji medycznej
Głównym celem symulacji jest odtwarzanie określonych schematów działania w celu nauki lub testowania umiejętności. Dobrodziejstwem nowatorskiej edukacji jest to, że umożliwia ona studentowi wykonanie zadania lub poradzenie sobie ze scenariuszem klinicznym w otoczeniu podobnym do rzeczywistego, gdzie nie ma konieczności narażania pacjenta na niebezpieczeństwo. Fakt ten pomaga w uczeniu się zwłaszcza czynności nowych i trudnych, które wymagają częstego powtarzania, korygowania i doskonalenia.
Symulację edukacyjną można przeprowadzić na pięć sposobów: z wykorzystaniem treningu zadaniowego, pacjenta standaryzowanego, symulatorów wysokiej wierności (manekin zaawansowany), symulacji komputerowej lub rzeczywistości wirtualnej:
Przebieg sesji symulacyjnej
Praktyka i jeszcze raz praktyka
Zajęcia realizowane metodą symulacji medycznej dają możliwość doskonalszego przygotowania do zawodu w krótszym czasie niż tradycyjna edukacja. Symulacja zapewnia studentom bardzo dobre warunki do ćwiczenia i sprawdzania poziomu nabytych umiejętności klinicznych, zarówno technicznych, jak i nietechnicznych przy równoczesnym braku ryzyka dla pacjenta. Zwiększa też kontrolę nad dokładnością wykonywanych czynności. Umożliwia używanie prawdziwego sprzętu medycznego w warunkach symulowanych, pozwala ćwiczyć praktyczne procedury inwazyjne unikając zagrożeń dla pacjentów i samych ćwiczących. Każdy uczący się ma równe szanse doświadczyć tej samej sytuacji. Student może wielokrotnie ćwiczyć umiejętności, analizować je i oceniać.
W zależności od rodzaju symulacji student ma szansę nauczyć się postępowania w nagłych przypadkach, pracy zespołowej, a także komunikacji. Nabywa wprawy w zarządzaniu czasem i ustalaniu priorytetów w zdarzeniach bardzo zbliżonych do rzeczywistych, co przynosi łatwość w przeniesieni tych doświadczeń do realnego życia. Uczy poszukiwania najlepszej odpowiedzi w rozwiązaniu problemu sytuacyjnego z wykorzystaniem wiedzy i umiejętności. Symulacja zapewnia, że każdy student zobaczy i podejmie działania wobec pacjentów w różnych stanach zdrowia, co jest niezbędne, aby zostać kompetentnym lekarzem, pielęgniarką czy ratownikiem medycznym. Np. w scenariuszu jest pacjent bardzo cierpiący z powodu silnego bólu pooperacyjnego. Studenci odgrywający scenariusz rozpoznają rodzaj bólu i jego charakter z zastosowaniem odpowiedniej skali. Następnie dokonują wyboru, jaki lek należy podać posługując się wiedzą jaką już posiadają, dobierają drogę podania zapisaną w zleceniu ( do naczynia żylnego przez wenflon w bolusie lub kroplówce, domięśniowo itd).
Studenci są przygotowani na ewentualne działania niepożądane, prowadzą również obserwację pacjenta pod kątem parametrów życiowych. Wykazują się znajomością odczytu zlecenia lekarskiego, przygotowania leku z dopasowaniem do drogi podania, obserwacji pacjenta, zastosowania skali bólu. Po odegraniu scenariusza nauczyciel wraz ze studentami omawia sytuację. Jeżeli popełniony był błąd – studenci szukają skutecznego rozwiązania. Zauważane są także mocne strony każdego studenta zaobserwowane podczas danej sytuacji, omówiona zostaje praca w zespole, emocje i postawa każdego z nich. Wypowiadają się głównie studenci, nauczyciel jedynie kieruje rozmową, zadaje pytania otwarte, mobilizuje do myślenia. W tej części pojawia się najwięcej pochwał dla studentów za dobre decyzje, skuteczne działanie i osiągnięcie założonych celów. Wspólnie szukają miejsca, gdzie można zastosować zdobytą wiedzę.
mgr Patrycja Trojnar, Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie
Tekst ukazał się na blogu naukowym WSIiZ w Rzeszowie