Pomysł krótkoterminowych, trwających od 3 do 21 dni, wyjazdów zagranicznych jako jednego z wymiarów mobilności akademickiej, zgłosili przedstawiciele Parlamentu Studentów RP i Krajowej Reprezentacji Doktorantów. Dyskusję na ten temat zainicjowano podczas ostatniego posiedzenia Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Obok wydarzeń naukowych i popularnonaukowych z udziałem międzynarodowych gości, wyjazdów i przyjazdów kadry akademickiej, kursów języków obcych oraz imprez kulturalnych, wymiana studentów i doktorantów jest jednym z kluczowych elementów umiędzynarodowienia uczelni. Obejmuje ona zarówno wyjazdy na studia, staże czy praktyki, a także realizację badań naukowych, kwerend czy kursów. Największą popularnością w tej grupie cieszą się wymiany oferowane w programie ERASMUS+ bądź w ramach umów bilateralnych między poszczególnymi uczelniami. Mają one jednak głównie wymiar długoterminowy.
Niestety, w ostatnim czasie odnotowuje się istotny spadek zainteresowania oferowanymi programami
studenckiej wymiany międzynarodowej. Ważnym czynnikiem determinującym tę zmianę jest z pewnością pandemia COVID-19, jednak należy podkreślić, że to nie jedyny powód – wskazują autorzy propozycji zgłoszonej na czerwcowym posiedzeniu Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Właśnie na potrzeby tego gremium, którego pracami kieruje obecnie dr hab. Marcin Pałys, prof. UW, przeprowadzono wśród studentów i doktorantów badanie sondażowe dotyczące postrzeganych przez nich barier w zagranicznym wyjeździe. Najczęściej wymieniano przeszkody osobiste (praca, zobowiązania rodzinne), kwestie finansowe, obawy związane z komunikowaniem się w obcym języku, a także biurokratyczne procedury związane z przygotowaniem i rozliczeniem wyjazdu oraz brak wyczerpujących informacji o możliwościach oferowanych przez uczelnie.
Jako dodatkowy efekt należałoby również wskazać zdecydowaną łatwość odbywania podróży turystycznych przez młodych ludzi, co powoduje zmniejszenie konkurencyjności wymian wobec wyjazdów prywatnych, mimo oczywistej różnicy w celach obu typów wyjazdów – dodaje mgr inż. Michał Klimczyk z Krajowej Reprezentacji Doktorantów, członek Prezydium RGNiSW.
Wyniki tego badania współgrają z uzyskanymi ostatnio przez twórców międzynarodowego projektu EUROSTUDENT. Tam najczęściej wskazywaną barierą były finanse. Wśród przeszkód administracyjnych studenci z Polski, nieplanujący wyjechać za granicę, najczęściej wskazywali na niedostateczną ilość informacji dostarczanych przez macierzystą uczelnię oraz trudności formalne. Przy kwestiach związanych z barierami indywidualnymi najczęściej zwracano uwagę na rozłąkę z partnerem lub dziećmi oraz przyjaciółmi i rodzicami. Dodatkowo w dużym stopniu studenci w Polsce obawiali się o swoje kompetencje językowe. Z danych uzyskanych w projekcie EUROSTUDENT wynika, że jedynie 6% studentów w Polsce wyjechało za granicę w ramach międzynarodowej mobilności, a średni ich pobyt wyniósł około 5,9 miesięcy. Warto zaznaczyć, że badanie przeprowadzono wiosną/latem 2019 roku, co oznacza, że wyniki dotyczą sytuacji sprzed pandemii.
Mimo że nie wszyscy uczestnicy badania przeprowadzonego na zlecenie RGNiSW brali kiedykolwiek udział w wymianie, uważali za istotne wyrażenie swojej opinii. Zdaniem przedstawicieli studentów i doktorantów w Radzie, może to świadczyć o zainteresowaniu ankietowanych problematyką umiędzynarodowienia, a jednocześnie o ograniczających aktywność w tym zakresie formach takiej wymiany. Stąd właśnie pomysł na poszerzenie wachlarza możliwości.
Ponad 95% ankietowanych uważa, że uruchomienie krótkoterminowych wymian sprawi, że programy mobilnościowe staną się bardziej interesujące i dostępne, nie zastępując wszakże dłuższych pobytów stricte badawczych. W ramach krótkich wyjazdów zagranicznych chcieliby prowadzić lub odbyć: kwerendy, badania terenowe, prace laboratoryjne, kursy specjalistyczne, poszczególne kursy w ramach programu studiów, wykłady gościnne; wziąć udział w konkursach, konferencjach, projektach – raportuje Marcelina Kościołek z Parlamentu Studentów RP, członkini Prezydium RGNiSW.
Zdaniem inicjatorów pomysłu, ograniczony czas wymiany – od kilku dni do kilku tygodni – znacząco zniwelowałby obecne bariery w wyjazdach, przyczyniając się do zwiększenia udziału studentów i doktorantów w procesach umiędzynarodowienia na polskich uczelniach. Zarekomendowano w związku z tym wprowadzenie krótkoterminowych wyjazdów, trwających od 3 do 21 dni, udział studentów w procesach negocjacyjnych związanych z ustalaniem zakresu i formy wymian oraz dostosowanie warunków organizacyjnych i finansowych do wyjazdów krótszych niż obecnie. Zalecono także rozwijanie wśród studentów kompetencji językowych i umiejętności komunikacyjnych kluczowych w międzynarodowym środowisku akademickim.
W odniesieniu do doktorantów rekomendacje uwzględniają rozwój zaplecza organizacyjno-finansowego umożliwiającego udział w spotkaniach i konferencjach międzynarodowych, opracowanie rozwiązań dydaktycznych pozwalających na prowadzenie zajęć dla uczelni zagranicznych w systemie hybrydowym i stacjonarnym, włączenie doktorantów w procesy przygotowawcze i negocjacyjne w ramach międzynarodowych projektów badawczych i rozwojowych oraz prowadzenie zajęć językowych w sposób ukierunkowany na komunikację i współpracę
międzynarodową.
MK