W ubiegłym roku zintensyfikowaliśmy nasze działania: odbyło się 21 wydarzeń z udziałem ponad 700 osób, do tego blisko 600 udzielonych konsultacji i nowość – próbne przesłuchania z ekspertami zewnętrznymi… Bardzo chcieliśmy zmobilizować polskich naukowców u progu nowego programu Horyzont Europa i przekonać ich, że granty ERC są w zasięgu – komentuje wyniki ERC Starting Grants Magdalena Bem-Andrzejewska, dyrektor Działu Krajowego Punktu Kontaktowego Narodowego Centrum Badań i Rozwoju.
W rekordowej dla naszych badaczy tegorocznej edycji ERC Starting Grants laureatami zostało ośmioro naukowców pracujących w polskich ośrodkach naukowych. Uwzględniając współczynnik sukcesu (10%) wyprzedziliśmy po raz pierwszy takie państwa, jak Szwecja (9,5%), Irlandia (9,5%), Hiszpania (8%), Dania (6%), Belgia (6%), Finlandia (5,9%) czy Austria (5%).
O wyjątkowo obfitym pierwszym w tym roku rozdaniu grantów ERC rozmawiamy z Magdaleną Bem-Andrzejewską, dyrektor Działu Krajowego Punktu Kontaktowego Narodowego Centrum Badań i Rozwoju.
Komentując dla FA ostatnie rozdanie ERC Starting Grants, prof. Andrzej Jajszczyk, wiceprzewodniczący ERC, podkreślał wysiłek włożony przez samych grantobiorców, ale wymienił przy okazji kilka innych źródeł sukcesu. Jednym z nich – według niego – były działania wspierające Krajowego Punktu Kontaktowego Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. Jak z Pani perspektywy wyglądają rozstrzygnięcia w tym konkursie?
Warto podkreślić to, o czym wspomina prof. Andrzej Jajszczyk: po raz pierwszy współczynnik sukcesu był wyższy dla polskich instytucji niż średni współczynnik sukcesu dla całego konkursu. Ogromnie nas to cieszy. KPK NCBR wspierał na różnych etapach sześcioro z ośmiorga polskich laureatów. Zakres tego wsparcia był różny, w zależności od potrzeb aplikujących: czasami są to konsultacje, rozmowy, kiedy indziej jest to dogłębna weryfikacja wniosku, a niekiedy specjalnie zorganizowany panel próbny. Zawsze staramy się dostosować do indywidualnych potrzeb naszych odbiorców, dlatego często np. organizujemy szkolenia „na zamówienie” poszczególnych instytucji badawczych.
Jakie działania podjął w ub.r. KPK NCBR, by pomóc naukowcom w zdobyciu prestiżowych grantów ERC?
Zorganizowaliśmy w sumie 21 wydarzeń poświęconych ubieganiu się o granty ERC, w tym praktyczne warsztaty dla naukowców piszących wnioski, podczas których eksperci KPK NCBR szczegółowo omawiali poszczególne elementy i pracowali nad rzeczywistymi wnioskami. Ponadto odbyły się dni informacyjne z udziałem zaproszonych ekspertów z zewnątrz, a także szkolenia dla naukowców i administracji, w tym dla poszczególnych instytucji naukowych. Tuż przed zamknięciem konkursów ERC organizowaliśmy próbne sesje pytań i odpowiedzi dla osób przygotowujących wnioski, a pod koniec roku – w ramach naszej dużej inicjatywy wspierającej uczelnie będące laureatami programu IDUB – przeprowadziliśmy warsztaty dotyczące tworzenia optymalnego środowiska instytucji do aplikowania i realizowania grantów ERC. Ogółem w tych wszystkich wydarzeniach wzięło udział ponad 700 osób.
Ponadto udzieliliśmy 574 konsultacji, które dotyczyły bardzo różnych aspektów przygotowania wniosków, począwszy od samego pomysłu i oszacowania, czy „pasuje” on do ERC, oceny profilu kandydata pod kątem wymogów ERC, zasad wypełniania formularzy, przygotowania budżetu. Tym, którzy sobie tego życzyli, sprawdzaliśmy również cały wniosek – w sumie skonsultowaliśmy w ten sposób 20 wniosków we wszystkich konkursach. Zorganizowaliśmy także lub współorganizowaliśmy 8 próbnych przesłuchań z ekspertami zewnętrznymi – dla osób, które dostały się do drugiego etapu oceny wniosków, na wzór rozmowy, którą musi odbyć każdy z naukowców z panelistami ERC.
W odniesieniu do poprzednich lat, ten ostatni konkurs był – jeśli chodzi o liczbę polskich laureatów – naprawdę wyjątkowy. Czy w ostatnim czasie wdrożono w KPK NCBR jakieś inne niż dotychczas rozwiązania pomocowe, które mogły w znaczący sposób wpłynąć na taki wynik?
Na pewno zintensyfikowaliśmy nasze działania, zorganizowaliśmy więcej wydarzeń skierowanych do środowiska naukowego. Bardzo chcieliśmy zmobilizować polskich naukowców u progu nowego programu Horyzont Europa, który rozpoczynał się wiosną 2021 r., i przekonać ich, że granty ERC leżą w ich zasięgu. W naszej ofercie nowością stała się organizacja próbnego przesłuchania, o którym wcześniej już wspomniałam. Ten świetny polski wynik w pierwszym w tym roku konkursie ERC Starting Grants to jednak oczywiście wypadkowa różnych okoliczności. Należy pamiętać, że w liczbie przyznanych grantów odbijają się przede wszystkim przełomowe pomysły badawcze oraz wcześniejsze znaczące osiągnięcia kandydatów. Polskie instytucje złożyły ponadto więcej wniosków niż w ostatnich latach – zapewne wynika to z faktu, że pierwszy konkurs w nowym programie ramowym zawsze cieszy się większym zainteresowaniem.
Jakie kwestie nastręczają najwięcej kłopotu osobom ubiegającym się grant ERC?
Trudno mówić o szczególnych trudnościach, natomiast często pytania dotyczą oceny dorobku naukowego. Naukowcy mają wątpliwości, czy ich dorobek jest wystarczająco konkurencyjny w porównaniu z innymi aplikującymi. Tutaj zawsze doradzamy, że warto sprawdzić bazę realizowanych projektów na stronach ERC – można porównać się z tymi, którzy takie projekty realizują. Dużo pytań dotyczy też kwestii związanych z budową zespołu. Wiadomo, że granty ERC są specyficzne pod tym względem, kluczowa jest postać lidera (Prinicipal Investigator), który musi zbudować sobie odpowiedni zespół. Niestety, nie ma tutaj prostych odpowiedzi – kształt i liczebność zespołu musi każdorazowo odpowiadać zaplanowanym działaniom w projekcie, przy czym lider musi pełnić zawsze rolę głównego badacza, to on ostatecznie podejmuje decyzje merytoryczne, dotyczące finansów i związane z budową zespołu.
Rozstrzygnięty już w tym roku konkurs adresowany był do naukowców na początkowym etapie swojej kariery, ale czy tylko tacy zwracają się o pomoc do KPK NCBR?
Udzielamy pomocy wszystkim naukowcom aplikującym o granty ERC. Zgłaszają się do nas zarówno badacze na poziomie Starting, Consolidator, jak i Advanced oraz zespoły, które myślą o aplikowaniu o grant Synergy. Pomagamy także przy aplikowaniu o grant Proof of Concept, czyli wczesne stadia komercjalizacji projektów ERC. Nasze warsztaty i szkolenia organizujemy dla aplikujących do każdego konkursu z tego zakresu. Wspieramy także naukowców i instytucje już realizujące projekty ERC w Polsce, pomagamy na przykład rozwiać wątpliwości związane z zasadami implementacji.
Jednym z kolejnych kroków w zwiększaniu szans Polaków w zdobyciu grantów ERC ma być indywidualny mentoring z udziałem laureatów z ubiegłych lat. Czy mogłaby Pani przybliżyć tę inicjatywę?
Jest to przedsięwzięcie zaproponowane przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych w celu zwiększenia uczestnictwa w grantach ERC naukowców z instytucji z krajów, które osiągają mniejsze sukcesy w staraniu się o granty z programów ramowych (w tym z Polski). Rada zaproponowała, że utworzy bazę mentorów, w skład której wejdą naukowcy, którzy wcześniej zasiadali w panelach oceniających ERC oraz laureaci ERC, którzy wyrażą na to zgodę. Chęć przystąpienia do inicjatywy zgłosiły największe agencje finansujące badania w Polsce: Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, Narodowe Centrum Nauki, Narodowa Agencja Wymiany Akademickiej oraz Fundacja na rzecz Nauki Polskiej. Agencje umożliwią swoim laureatom spełniającym kryteria aplikowania o grant ERC skorzystanie z inicjatywy i sfinansowanie kosztów udziału. Więcej informacji pojawi się wkrótce na naszej stronie internetowej.
Jakie inne plany ma KPK NCBR na 2022 rok w zakresie pomocy naukowcom?
Oczywiście będziemy kontynuować dotychczasowe formy wsparcia, które cieszą się dużą popularnością – konsultacje w różnych formach, warsztaty, szkolenia, spotkania brokerskie… Przeprowadzimy też duże, kompleksowe kampanie informacyjno-szkoleniowe dotyczące wybranych tematów. Będzie intensywnie i różnorodnie, a czasami zaskakująco, bo nie lubimy być nudni. O naszych inicjatywach będziemy na bieżąco informować. Zachęcam do śledzenia naszego serwisu www.kpk.gov.pl, a także mediów społecznościowych i prenumeraty newslettera!
Bardzo ważny jest też fakt, że KPK NCBR właśnie poszerza zakres swojego działania o 6 Horyzontalnych Punktów Kontaktowych, odpowiedzialnych za tzw. makroregiony i obejmujących swoim zasięgiem całą Polskę. Nowa sieć będzie elastycznie reagować na potrzeby polskich wnioskodawców i beneficjentów. Będziemy też synergicznie wykorzystywać jej potencjał ekspercki. Budowa tej sieci, koordynowanej przez KPK NCBR, to oczywiście duże wyzwanie, ale docelowo korzyści z takiego współdziałania powinny być dobrze widoczne dla polskich jednostek zainteresowanych programem Horyzont Europa.
Wszystkie te działania służą temu, by tegoroczny wynik nie okazał się jednorazowym sukcesem. Czy jest Pani przekonana, że w kolejnych konkursach ERC mamy szansę na powtórzenie tego osiągnięcia?
Za wcześnie jest, by mówić o tym, że mamy do czynienia z trendem. To jest na razie pierwszy konkurs w programie Horyzont Europa: w dodatku konkurs szczególny, na który spłynęło więcej wniosków niż dotychczas. Poza tym niepewna sytuacja udziału Wielkiej Brytanii w Horyzoncie Europa (która do tej pory jako kraj członkowski UE zdobywała największą pulę projektów ERC) oraz Szwajcarii, która obecnie nie jest krajem stowarzyszonym z programem ramowym, na pewno wpłynęła na zwiększenie współczynnika sukcesu w pozostałych krajach. Zmiany w zasadach ewaluacji jednostek naukowych w Polsce także niewątpliwie przyczyniły się (i będą przyczyniać) do zwiększonego zainteresowania tymi grantami.
Obecnie czekamy na wyniki konkursów ERC Consolidator Grants i Advanced Grants, ale pamiętajmy, że w ubiegłych latach polskie instytucje zdobywały znacznie mniej takich grantów niż grantów typu Starting, więc nie możemy się spodziewać aż takiego sukcesu w tych konkursach. Trzymam jednak kciuki za polskich badaczy, bo mam wrażenie, że pewne bariery, także mentalnościowe, zostały przełamane. Ten dobry wynik ogromnie motywuje KPK NCBR do dalszych starań na rzecz osiągnięć polskich badaczy w tym obszarze. Mam nadzieję, że wrócimy do tej rozmowy po kilku kolejnych konkursach i utrzymamy radosny nastrój.
Rozmawiał Mariusz Karwowski
Dr Krzysztof Szade z Uniwersytetu Jagiellońskiego, jeden z laureatów ERC Starting Grants: Eksperci z KPK NCBR pomogli mi na każdym etapie składania grantu. Przy składaniu wniosku udzielili niezbędnych informacji i wyjaśnili wszelkie wątpliwości. Najcenniejsze wsparcie otrzymałem przed przygotowaniem do rozmowy z panelem ekspertów. Po zakwalifikowaniu się do II etapu, eksperci skontaktowali się ze mną i zorganizowali panel próbny z zaproszonymi naukowcami z Polski, którzy mają doświadczenie w ocenianiu i składaniu grantów ERC. Próbna rozmowa z zorganizowanym przez KPK NCBR panelem zdecydowanie pomogła mi się przygotować do właściwej rozmowy i nie mam wątpliwości, że przyczyniła się do otrzymania grantu.