Po raz dwudziesty tygodnik „Polityka” przyznał Nagrody Naukowe. Pięcioro wybitnych i ambitnych naukowców otrzyma stypendia w wysokości 15 tys. zł.
Grono naukowców wyróżnionych przez kapituły Nagród Naukowych „Polityki” liczy już 332 osoby. Otrzymali oni nagrody w łącznej kwocie ponad 6,637 mln zł. „Kiedy zaczynaliśmy, było to przedsięwzięcie właściwie dobroczynne, kiedy absolwenci wyższych uczelni, z potencjałem do pracy badawczej i dydaktycznej, pracowali za głodowe grosze, dorabiali korepetycjami, rozstrzygali trywialne dylematy, co kupić: książkę czy buty dla dziecka na zimę. Polskiej nauce groził wtedy prawdziwy krach pokoleniowy. Pytaliśmy: kto będzie uczył nasze dzieci? Ci nieliczni – jak ich nazwaliśmy – desperados, którym wystarczy determinacji, by przebijać się przez skostniały i sfrustrowany świat akademicki?” – napisała z okazji jubileuszu Ewa Wilk, prezeska Fundacji POLITYKI, przyznającej stypendia młodym naukowcom. Piątkę tegorocznych laureatów wyłoniono spośród 15 finalistów.
NAUKI HUMANISTYCZNE
Dr hab. Maciej Musiał – profesor w Zakładzie Filozofii Kultury na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Jego zainteresowania naukowe koncentrują się na kwestii przemian relacji intymnych, w tym relacji intymnych z robotami seksualnymi i robotami opiekuńczymi. Bada relacje między człowiekiem a automatami i robotami, które odgrywają coraz większą rolę we współczesnej kulturze, a wielu ludzi traktuje je jako podmioty przypominające ich samych. Jak zatem będzie wyglądała nasza nieodległa już przyszłość? Czy roboty pozbawią nas zdolności do zawierania wartościowych relacji z ludźmi? Czy wspólny z maszynami świat społeczny nas uszczęśliwi? Czy zmieni nasze pojmowanie rzeczywistości i samych siebie? Badania dr. hab. Macieja Musiała pozwalają też lepiej rozumieć współczesną kulturę, a zarazem występujące w jej ramach napięcia pomiędzy refleksyjnym i emocjonalnym nastawieniem człowieka do świata. Prowadzone przez niego rozważania dążą do rzetelnego zrekonstruowania różnych punktów widzenia na daną sprawę i zestawienia ze sobą różnych perspektyw. Zwieńczeniem jego dotychczasowego dorobku naukowego jest książka pt. „Enchanting Robots: Intimacy, Magic and Technology”, która ukazała się w ubiegłym roku w prestiżowym wydawnictwie Palgrave Macmillan.
NAUKI O ŻYCIU
Dr Krzysztof Szade – adiunkt w Zakładzie Biotechnologii Medycznej Wydziału Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zajmuje się procesami starzenia komórek macierzystych krwi i poszukuje w ludzkich komórkach krwiotwórczych markera, który odróżni komórki obciążone większym ryzykiem przekształcenia w komórki rakowe. Interesują go interakcje komórek macierzystych z otoczeniem oraz ważna rola w rozwoju białaczek u osób starszych i dzieci. Staż podoktorski odbył na Uniwersytecie Stanforda w grupie prof. Irvinga Weissmana – światowego lidera tej dziedziny naukowej. Dziś, będąc kierownikiem dwóch grantów naukowych (HOMING i HARMONIA), ściśle z nim współpracuje. Jest laureatem programu MOZART, w którym identyfikuje nisze hematopoetyczne i białaczkowe komórek macierzystych. Dr Szade w ramach konsorcjum Tabula Muris brał udział w opracowaniu atlasu ekspresji genów z 53760 pojedynczych komórek z dwudziestu tkanek myszy, a na podstawie dalszych badań na tych gryzoniach odkrył marker, który odróżnia nawet u młodych osobników komórki krwiotwórcze zaczynające się wcześnie starzeć i obciążone są większym ryzykiem przekształcenia w komórki rakowe. Teraz poszukuje podobnego markera w ludzkich komórkach krwiotwórczych, co pomogłoby opracować lepszą strategię przeszczepiania szpiku i wykorzystać ich potencjał regeneracyjny u szerszej grupy chorych. Dr Szade jest współautorem patentu i 35 publikacji z listy filadelfijskiej, jego prace były cytowane 946 razy, a sumaryczny wskaźnik Impact Factor wynosi 314.
NAUKI ŚCISŁE
Dr hab. Katharina Boguslawski – profesor w Katedrze Mechaniki Kwantowej na Wydziale Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Opracowując metody umożliwiające ilościowy opis teoretyczny związków chemicznych zbudowanych z wielu atomów, łączy w swej pracy badawczej chemię, fizykę i matematykę z informatyką stosowaną. Zajmuje się rozwijaniem nowych i unikatowych w skali światowej metod obliczeniowych pozwalających na modelowanie właściwości cząsteczek chemicznych o dużych rozmiarach. Modele takie są niezwykle przydatne podczas syntezy nowych substancji, pozwalając uniknąć wielu czasochłonnych, kosztownych i nierzadko niebezpiecznych prób. To niezwykle trudne zadanie, z którym nie radzą sobie najpotężniejsze nawet superkomputery. Rozwiązania prof. Boguslawski wymagają znacznie mniejszych zasobów obliczeniowych, a podstawą jej sukcesu jest interdyscyplinarne podejście badawcze łączące chemię, fizykę, matematykę i informatykę stosowaną. Modele teoretyczne rozwijane przez prof. Boguslawski mogą służyć np. do projektowania bardziej wydajnych ogniw fotowoltaicznych. Badaczka ma 34 lata, po studiach w prestiżowej ETH (Politechnice Federalnej) w Zurichu ukończonych z wyróżnieniem i doktoracie w tej samej uczelni oraz stażu w Kanadzie wróciła do Polski, by podjąć pracę w Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Ma na koncie ponad 40 publikacji, prowadzi własną grupę badawczą, była stypendystką Fundacji na rzecz Nauki Polskiej i Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
NAUKI SPOŁECZNE
Dr Katarzyna Jaśko – adiunkt w Instytucie Psychologii na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Bada, co motywuje ludzi do zaangażowania w legalną i nielegalną działalność polityczną. Interesuje ją zarówno destrukcyjna aktywność polityczna wiążąca się ze stosowaniem przemocy, jak i „pozytywny ekstremizm”, kiedy ludzie poświęcają swoje dobro na rzecz idei (np. równości, ochrony środowiska), działając w pokojowy sposób. Badając tę tematykę, od kilku lat współpracuje z naukowcami z Uniwersytetu w Maryland, z którymi rozwija teorię obejmującą obydwa bieguny politycznego ekstremizmu. W celu jej przetestowania analizuje angażowanie się w legalną i nielegalną działalność polityczną w różnych grupach i kontekstach kulturowych, m.in. wśród aktywistów partyjnych, uczestników pokojowych ruchów społecznych (np. KOD, Czarny Protest, obrońcy Puszczy Białowieskiej, strajkujące nauczycielki), ale także byłych członków grup terrorystycznych (m.in. ekstremistycznych organizacji w Indonezji). Jeden ze swoich projektów badawczych realizuje w grupach syryjskich uchodźców na Bliskim Wschodzie i w Europie. Jego cele to m.in. określenie, w jaki sposób frustracja wywołana uchodźstwem stanowi czynnik ryzyka w procesie radykalizacji. Jest współautorką popularno-naukowej książki pt. „Walcz, protestuj, zmieniaj świat” (Smak Słowa, 2019).
NAUKI TECHNICZNE
Dr inż. Jakub Nalepa – adiunkt w Katedrze Algorytmiki i Oprogramowania na Wydziale Automatyki, Elektroniki i Informatyki Politechniki Śląskiej. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się wokół projektowania algorytmów, mających zastosowanie w obrazowaniu medycznym, satelitarnej obserwacji Ziemi czy redukcji emisji spalin poprzez optymalizację transportu w miastach. Koncentruje się na uczeniu maszynowym oraz algorytmach inspirowanych naturą i stosuje je w analizie obrazów oraz rozwiązywaniu złożonych problemów optymalizacyjnych. Wyniki jego badań znajdują zastosowanie w medycynie, np. w analizie obrazów tomografii komputerowej i rezonansu magnetycznego, obrazowaniu satelitarnym czy w monitorowaniu stanu środowiska naturalnego. Nalepa łączy świat nauki i przemysłu, dzięki czemu jego osiągnięcia szybko znajdują społecznie istotne zastosowania. Jest współautorem dwóch wdrożonych technologii oraz jednego patentu. Jego lista publikacji liczy ponad 100 pozycji, z których wiele powstało we współpracy międzynarodowej. Ma na swoim koncie wystąpienia na blisko 60 konferencjach naukowych w 24 krajach, w tym kilka wyróżnionych. W 2017 r. został laureatem prestiżowej nagrody im. Witolda Lipskiego dla młodych polskich informatyków. Chętnie przyjmuje też rolę popularyzatora nauki.
Poza pięcioma stypendiami przyznano 10 nagród finałowych w wysokości po 5 tys. zł każda. Otrzymają je: dr hab. Jakub Lipski, prof. UKW – Wydział Literaturoznawstwa, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy; dr Monika Stobiecka – Wydział „Artes Liberales”, Uniwersytet Warszawski; dr Magdalena Pacholska – Wydział Prawa Publicznego Międzynarodowego, Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych; mgr Wiktor Budziński – Wydział Nauk Ekonomicznych, Uniwersytet Warszawski; dr Aleksander Grabiec – Wydział Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie; dr hab. n. med. Błażej Misiak – Wydział Lekarski, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu; dr n. med. Agata Gabryelska – Wydział Lekarski, Uniwersytet Medyczny w Łodzi; dr hab. Wiktor Lewandowski – Wydział Chemii, Uniwersytet Warszawski; dr hab. inż. Artur Rydosz, prof. AGH – Wydział Informatyki, Elektroniki i Telekomunikacji, Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie i dr hab. n. farm. Agata Przekora-Kuśmierz, prof. UML – Wydział Farmaceutyczny, Uniwersytet Medyczny w Lublinie
źródło: Polityka