Apelujemy o powstrzymanie planów, które mogłyby doprowadzić do pozbawienia Narodowego Centrum Nauki niezależności i w konsekwencji do rezygnacji z przyznawania publicznych środków grantowych na podstawie kryterium naukowej wybitności – piszą w liście otwartym do premiera Mateusza Morawieckiego laureaci Nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej.
Zapowiedzi reformy systemu grantowego, przedstawiane już jakiś czas temu m.in. na łamach „Forum Akademickiego” przez prof. Włodzimierza Bernackiego, sekretarza stanu w Ministerstwie Edukacji i Nauki, pełnomocnika rządu ds. reformy szkolnictwa wyższego, wywołują coraz więcej reakcji środowiska naukowego. Jak już informowaliśmy wczoraj, list otwarty do prezydenta Andrzeja Dudy i premiera Mateusza Morawieckiego skierowali w tej sprawie laureaci grantów ERC. Zaapelowali w nim o „zachowanie obecnego, niezależnego i opartego wyłącznie na ocenie eksperckiej, sposobu funkcjonowania Narodowego Centrum Nauki”.
Wczoraj do Prezesa Rady Ministrów RP został także wysłany list podpisany przez 49 laureatów Nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej. To jedno z najbardziej prestiżowych wyróżnień naukowych w Polsce. Autorzy listu przypominają, że Narodowe Centrum Nauki powstało w wyniku wieloletnich dyskusji, planowania i wspólnych działań środowiska polskich uczonych i administracji państwowej. Zamierzeniem było utworzenie instytucji grantowej działającej na takich zasadach jak analogiczne agencje w krajach Unii Europejskiej i w państwach, które dbają o najwyższe standardy przyznawania środków publicznych na naukę w sposób transparentny i merytoryczny.
Ustawową zasadą działania NCN jest polityczna niezależność i finansowanie tylko najlepszych projektów naukowych w oparciu o decyzje zewnętrznych (obecnie głównie międzynarodowych) ekspertów (system peer-review). Decyzje te są podejmowane wyłącznie na podstawie oceny nowatorstwa projektu naukowego oraz dorobku wnioskodawców. Alternatywą dla obecnego modelu funkcjonowania Centrum jest przyznawanie grantów na podstawie preferencji politycznych, ideologicznych, regionalnych lub personalnych. Wiemy z historii, że taki sposób finansowania skończy się katastrofą dla nauki i doprowadzi do ogromnego marnotrawienia środków publicznych – czytamy w liście.
Jego sygnatariusze dodają, że dzięki przestrzeganiu standardów obowiązujących w europejskich instytucjach naukowych, NCN w ciągu zaledwie dekady swojej działalności zyskał powszechne uznanie w międzynarodowym
obszarze badawczym. Zapowiedzi zmian zasad funkcjonowania Centrum czy wręcz likwidacji agencji są – według autorów – tym bardziej niezrozumiałe, że plany te nie były wcześniej przedstawiane ani władzom NCN, ani nie poddane je dyskusji w środowisku naukowym. Jednocześnie wywołują one już negatywne skutki.
Wielu młodych badaczy, którzy dzięki istnieniu w Polsce cenionej w świecie prestiżowej agencji grantowej, dotąd wiązali swoją przyszłość z naszym krajem, planuje obecnie przeniesienie się do miejsc, w których zapewnione jest finansowanie badań przez niezależne od polityków zespoły eksperckie. Uważamy, że powtarzające się zapowiedzi niczym nieuzasadnionych i nieprzedyskutowanych z polskim środowiskiem naukowym zmian w modelu funkcjonowania NCN są niezwykle szkodliwe dla nauki w Polsce (…) Dlatego apelujemy do Pana Premiera o powstrzymanie planów, które mogłyby doprowadzić do pozbawienia NCN niezależności i w konsekwencji do rezygnacji z przyznawania publicznych środków grantowych na podstawie kryterium naukowej wybitności – piszą laureaci Nagrody FNP.
Nagrodą Fundacji na rzecz Nauki Polskiej honorowane są osoby ze szczególnymi osiągnięciami i odkryciami naukowymi, które przesuwają granice poznania i otwierają nowe perspektywy poznawcze, wnoszą wybitny wkład w postęp cywilizacyjny i kulturowy naszego kraju oraz zapewniają Polsce znaczące miejsce w podejmowaniu najbardziej ambitnych wyzwań współczesnego świata. Wysokość nagrody wynosi 200 tys. zł. Od 1992 roku wyłoniono już 113 jej laureatów.
MK