Zaniechanie prac legislacyjnych związanych z projektem ustawy o Akademii Kopernikańskiej postuluje Rada Narodowego Centrum Nauki. W liście otwartym jej członkowie podkreślają celowość godnego upamiętnienia 550-lecia urodzin Mikołaja Kopernika, wskazują jednak na realne zagrożenia, jakie dla nauki w Polsce może mieć powołanie nowej instytucji.
Na początku marca prezydent Andrzej Duda skierował do Sejmu projekt ustawy zakładający powołanie Akademii Kopernikańskiej. Jak zaznaczył, nowa instytucja ma służyć wzmocnieniu polskiej kadry akademickiej. Projekt, przygotowywany wspólnie przez resort edukacji i nauki oraz Kancelarię Prezydenta, zyskał poparcie rządu. Teraz zajmie się nim sejmowa komisja edukacji, nauki i młodzieży. O zaniechanie jego procedowania wystąpiła Rada Narodowego Centrum Nauki.
Dostrzegamy celowość godnego upamiętnienia zbliżającego się 550-lecia urodzin Mikołaja Kopernika poprzez zorganizowanie Światowego Kongresu Kopernikańskiego poświęconego astronomii, ekonomii i medycynie – obszarom działalności Kopernika. Zwracamy jednak uwagę na realne zagrożenia, jakie dla nauki w Polsce mogą mieć efekty wprowadzenia tej ustawy, a w szczególności powołanie Akademii
Kopernikańskiej – piszą członkowie Rady NCN.
Ich zdaniem, sposób i forma powołania, a także działalność Akademii Kopernikańskiej, będą źródłem konfliktów
i podziałów w środowisku naukowym. Tymczasem, jak podkreślają, społeczność naukowa i akademicka powinna funkcjonować w wymiarze badawczym i dydaktycznym pozbawionym bezpośrednich powiązań (wynikających np. z nominacji) z kręgami politycznymi.
Wprowadzany bez konsultacji ze środowiskiem, przedmiotowy projekt ustawy stanowi zaprzeczenie zasady apolityczności nauki i już na obecnym etapie środowisko zgłasza wobec niego poważne, merytoryczne zastrzeżenia. Wiele zatem wskazuje, że zamiast pomóc łączyć i budować, ustawa będzie
w istocie dzieliła i burzyła – czytamy w liście otwartym.
Jego autorzy zauważają, że wachlarz zadań wyznaczonych Akademii Kopernikańskiej dubluje działania realizowane już teraz przez uczelnie, instytuty badawcze, instytuty Polskiej Akademii Nauk, Polską Akademię Umiejętności oraz różne rządowe agencje wykonawcze. Z kolei odnosząc się do koncepcji powołania Szkoły Głównej Mikołaja Kopernika, zwrócono uwagę na brak określenia podziału strumienia finansowego, który miałby stanowić źródło jej utrzymania.
Wbrew tezom zawartym w uzasadnieniu projektu ustawy, dla zwiększenia „umiędzynarodowienia polskiej nauki, ściślejszego powiązania jej z dydaktyką, wzmocnienia konkurencyjności poszczególnych podmiotów oraz »nowego otwarcia« w działalności badawczej” nie jest potrzebne tworzenie kolejnego podmiotu w postaci Akademii Kopernikańskiej oraz obarczanie jej większością zadań zdefiniowanych jako składowe Narodowego Programu Kopernikańskiego. Zamiast tego, istotne jest np. zniesienie wielokrotnie wskazywanych przez środowisko barier administracyjnych w funkcjonowaniu przyjeżdżających do Polski naukowców – sugerują członkowie Rady NCN.
W ich ocenie odczuwane wciąż przez środowisko akademickie skutki pandemii COVID-19 oraz niedawna agresja militarna Rosji na Ukrainę również nie sprzyjają procedowaniu ustawy o Akademii Kopernikańskiej. Dlatego postulują zaniechanie prac nad projektem i skupienie się na pomocy już istniejącym podmiotom.
Apelujemy zarazem o systemowe i konsekwentne wsparcie dla rozwoju doskonałości naukowej i akademickiej w naszym kraju i zwiększenie finasowania istniejących uczelni i jednostek naukowych.
W czasach globalnej konkurencji, a ostatnio nierzadko także brutalnych konfliktów militarnych, jedynie państwa silne i konkurencyjne w tych obszarach mają realną szansę na rozwój i bezpieczeństwo – konkludują sygnatariusze listu.
To nie pierwsza tego typu inicjatywa. W ostatnim czasie z podobnym apelem wystąpiły instytucje przedstawicielskie środowiska akademickiego, a także Akademia Młodych Uczonych PAN i Towarzystwo Naukowe Warszawskie.
MK