Trzy nowe Centra Dioscuri otwarto dziś na Uniwersytecie Jagiellońskim. Będą w nich prowadzone badania nad przestrzeniami lokalnie symetrycznymi, molekularnymi mechanizmami działania białek oraz modyfikacjami potranslacyjnymi w interakcjach białko-białko.
Uroczystość otwarcia nowych Centrów Dioscuri odbyła się 28 marca w Collegium Novum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kierowników tych jednostek wyłonił czwarty już konkurs Towarzystwa Maxa Plancka i Narodowego Centrum Nauki, który rozstrzygnięto pod koniec maja ub.r. Dzięki polsko-niemieckiemu wsparciu powrócili oni do kraju z pracy w Niemczech, Szwajcarii oraz USA.
Mikołaj Frączyk, pracujący ostatnio na Uniwersytecie Chicagowskim, poprowadzi na Wydziale Matematyki i Informatyki UJ Centrum Dioscuri w zakresie spacerów losowych w geometrii i topologii. Wraz z Romanem Sauerem z Instytutu Technologicznego w Karlsruhe zajmie się rozwijaniem metod probabilistycznych i dynamicznych w celu rozwiązania kilku otwartych problemów dotyczących przestrzeni lokalnie symetrycznych, krat arytmetycznych, grup klas odwzorowań i grup przekształceń interwałowych.
Przestrzenie lokalnie symetryczne, na których koncentrowała się większość moich dotychczasowych badań, są obiektami geometrycznymi o niezwykle bogatej strukturze. Dzięki interdyscyplinarnemu charakterowi badań Centrum Dioscuri będzie rozwijać współpracę z lokalnymi grupami badawczymi w tej aktywnej i konkurencyjnej dziedzinie badań, która nie ma jeszcze swojej mocnej reprezentacji w Polsce – podkreśla Frączyk.
Przemysław Nogły, ostatnio kierownik grupy badawczej w ETH Zurich, został liderem Centrum Dioscuri Dynamiki Strukturalnej Receptorów na Wydziale Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii UJ. Razem z Joachimem Heberle z Freie Universität Berlin wykorzysta nowe metody eksperymentalne do badania molekularnych mechanizmów działania białek.
Podczas gdy wiele receptorów jest intensywnie badanych ze względu na ich wszechobecne i krytyczne funkcje, od zbierania energii świetlnej po uwalnianie potencjału leczniczego leków, my zastosujemy niedawno opracowaną metodologię z wykorzystaniem rentgenowskich laserów na swobodnych elektronach, która w niespotykany dotąd sposób umożliwia wgląd w dynamikę strukturalną i mechanizmy molekularne białek. Krystalografia czasowo-rozdzielcza dostarczy serii migawek strukturalnych o wysokiej rozdzielczości czasowej, które będzie można złożyć w molekularny film przedstawiający działanie białka – tłumaczy Nogły.
Mateusz Sikora wrócił z Instytutu Biofizyki im. Maxa Plancka we Frankfurcie, by pokierować Centrum Dioscuri do Modelowania Modyfikacji Potranslacyjnych w Małopolskim Centrum Biotechnologii UJ. Jego partnerem będzie Gerhard Hummer.
Trwające prace nad zwalczaniem pandemii pokazały, że symulacje komputerowe są niezbędne do integrowania i interpretowania wyników eksperymentów oraz badania mechanizmów i struktur molekularnych. Korzystając z moich wcześniejszych doświadczeń w symulacji kompleksów białek błonowych, wraz z zespołem stworzymy platformę symulacyjną do zbadania roli modyfikacji potranslacyjnych (PTM) w interakcjach białko-białko. Wykorzystanie symulacji komputerowych pomoże naświetlić molekularne mechanizmy działania PTM, które ze względu na trudności doświadczalne i właściwości PTM pozostają w większości nieznane. PTM są silnymi biomarkerami nowotworowymi, odgrywają rolę w powstawaniu przerzutów i mają kluczowe znaczenie dla rozwoju szczepionek przeciwnowotworowych i przeciwwirusowych, dlatego nasze odkrycia mogą mieć szersze znaczenie – wyjaśnia Sikora.
Wszyscy trzej otrzymali wsparcie z programu Dioscuri. To inicjatywa Towarzystwa Maxa Plancka realizowana wspólnie z Narodowym Centrum Nauki i finansowana przez Ministerstwo Edukacji i Nauki oraz niemieckie Federalne Ministerstwo Edukacji i Badań. Program zakłada utworzenie i wspieranie rozwoju centrów doskonałości naukowej w Europie Środkowej i Wschodniej poprzez wyłonienie w konkursach wybitnych naukowców z całego świata, którzy zdecydują się na prowadzenie badań naukowych w tym regionie.
Jak przypomina Anna Korzekwa-Józefowicz, rzeczniczka NCN, w Polsce działa już pięć tego typu jednostek, z których każda finansowana jest kwotą do 1,5 mln euro przez okres pięciu lat, z możliwością przedłużenia o kolejnych pięć, po pozytywnej ewaluacji przeprowadzonej przez zewnętrznych ekspertów. Liderami utworzonych wcześniej centrów są:
MK