Trzy prestiżowe granty Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych trafiły do naukowców z uniwersytetów: Jagiellońskiego i Warszawskiego oraz Akademii Górniczo-Hutniczej.
W tegorocznym rozdaniu ERC Consolidator Grant o finansowanie ubiegało się ponad 2,5 tys. naukowców z całej Europy. Na liście zwycięzców figurują nazwiska 327 z nich. Na realizację swoich projektów otrzymają w sumie 655 mln euro. Wśród laureatów jest trójka badaczy z Polski.
Dr hab. Piotr Faliszewski, prof. AGH będzie pracować nad obliczeniową teorią wyboru społecznego. Badania systemów wyborczych to dziedzina, którą rozwija od ponad piętnastu lat, najpierw w trakcie studiów doktoranckich na University of Rochester, a od ponad dekady w Katedrze Informatyki (Wydział Informatyki, Elektroniki i Telekomunikacji AGH). Wyniki projektu znajdą zastosowanie w dziedzinach związanych z koniecznością dokonywania wyboru, począwszy od wyboru finalistów w danym konkursie, np. wybór filmów nominowanych do Oskara, przez wybór kandydatów do zatrudnienia, wyłonienie reprezentantów danej społeczności, np. elektorów na uczelni, po decyzje, jakie projekty otrzymają finansowanie w ramach budżetów obywatelskich.
O ile teoria wyboru komitetów rozwija się bardzo dynamicznie i prowadzi do interesujących wyników matematycznych, to wdrażanie jej wyników jest dużo trudniejsze. W praktyce często wykorzystuje się rozwiązania tymczasowe, niekoniecznie dobrze pasujące do natury problemu i potrzeb, potencjalnie dające dość niesprawiedliwe wyniki. Dzieje się tak między innymi dlatego, że istniejąca teoria jest dość abstrakcyjna, a rozdźwięk między wynikami matematycznymi, a potrzebami praktyki duży.
W ramach projektu będziemy się starać powiązać teorię z zastosowaniami praktycznymi. W szczególności będziemy szukać efektywnych algorytmów, które pozwolą sprawiedliwie i w zrozumiały dla wyborców sposób podejmować decyzje, którzy kandydaci, zawodnicy czy projekty obywatelskie powinny zostać wybrane – wyjaśnia prof. Faliszewski, który na 5-letnie badania otrzymał blisko 1,4 mln euro.
Zwycięski projekt zakłada stworzenie i opracowanie mechanizmów podejmowania decyzji w konkretnych dziedzinach: w instytucjach lokalnych, sporcie, kulturze czy wyszukiwaniach internetowych itp. Autor badań planuje opracować algorytmy, które pozwolą wykorzystać stworzone reguły podejmowania decyzji w praktyce.
Z kolei dr hab. Justyna Olko z Wydziału „Artes Liberales” Uniwersytetu Warszawskiego podejmie próbę rekonstrukcji, wyjaśnienia i lepszego zrozumienia przyczynowo-skutkowych mechanizmów oraz procesów stojących za powstawaniem, ciągłością, redukcją i utratą (a także ewentualnym ponownym pojawieniem się) wielojęzyczności w kontekstach historycznych, geograficznych, społecznych, politycznych i kulturowych. Prace jej zespołu obejmą analizę historycznych i współczesnych obszarów koncentracji wielojęzyczności z czterech różnych regionów świata, które reprezentują różnorodne kolonialne i postkolonialne konteksty. Badania będą realizowane w Europie Środkowo-Wschodniej, Meksyku, Republice Południowej Afryki oraz na jednej z wysp Archipelagu Vanuatu w Melanezji.
Celem projektu jest nie tylko wypełnienie istotnych luk w stanie aktualnej wiedzy na temat mechanizmów stabilnej i niestabilnej wielojęzyczności, ale także odpowiedź na kluczowe pytania dotyczące możliwych scenariuszy i kierunków rozwoju ludzkości w przeszłości i teraźniejszości – wyjaśnia laureatka grantu ERC o wartości blisko 2 mln euro.
Realizowane badania obejmować będą szereg czynników wpływających na zróżnicowanie językowo-kulturowe, w tym uwarunkowania geograficzne, wzorce osadnictwa, formy organizacji społeczno-politycznej i lokalnej ekonomii, dynamikę zmian demograficznych, relacje międzygrupowe, normy i praktyki społeczno-kulturowe (np. rodzaj zawieranych małżeństw), rolę wierzeń, religii, systemów edukacji i obecność pisma, a także takie czynniki, jak kolonializm, nacjonalizm i rozwój państw narodowościowych. Analizie poddane zostaną także czynniki socjolingwistyczne, dotyczące m.in. wzorców codziennych interakcji społecznych i komunikacji, sposobów przekazywania i socjalizacji języka, lokalnych hierarchii językowych oraz ideologii i polityk językowych.
Dlaczego ludzie dokonywali konkretnych wyborów językowych? W jaki sposób nabywali znajomość trzech, czterech, pięciu lub nawet większej liczby języków? Jakie procesy i konfiguracje czynników pozwalały na trwanie wielojęzyczności? I dlaczego była ona potrzebna lokalnym społecznościom? To tylko niektóre z kluczowych pytań, na które zamierzamy odpowiedzieć – zapowiada liderka projektu.
Jego wyniki dostarczą fundamentalnej wiedzy na temat tego, jak powstawała, rozwijała się i była kontynuowana różnorodność językowa, a zarazem dlaczego w niektórych przypadkach uległa ona zanikowi. Na podstawie uzyskanych rezultatów naukowcy zrekonstruują przyczynowo-skutkowe modele oraz przebieg ewolucji historycznej i współczesnej wielojęzyczności na wybranych obszarach czterech kontynentów: Europy, Ameryki, Afryki i Oceanii. Planowanym efektem badań jest także powstanie zaleceń i narzędzi do opracowywania polityk językowych, które będą w bardziej skuteczny sposób wspierać zachowanie różnorodności językowo-kulturowej. Będą one opracowane na podstawie wyników analizy rozległych danych i modeli stworzonych przez zespół badawczy.
Dr hab. Justyna Olko jest pierwszą kobietą w Polsce oraz pierwszą przedstawicielką nauk humanistycznych i społecznych, która została wyróżniona grantem ERC dwukrotnie. W 2012 roku otrzymała premierowy dla polskiej humanistyki Starting Grant na realizację projektu dotyczącego mechanizmów przekazu kulturowego między Europą a Ameryką od XVI wieku przez okres kolonialny aż po współczesność.
Trzecim zdobywcą ERC Consolidator Grant jest dr Sebastian Glatt z Małopolskiego Centrum Biotechnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Otrzymał 2 mln euro na projekt, który ma na celu strukturalne scharakteryzowanie kluczowych kompleksów białkowych odpowiedzialnych za modyfikacje RNA, stworzenie bibliotek w pełni zmodyfikowanego in vitro RNA, a także zrozumienie roli pojedynczych modyfikacji rRNA i tRNA w procesie elongacji translacji. Ponadto chce zbadać związek pomiędzy mutacjami białek odpowiedzialnych za te procesy a rozwojem poważnych chorób u człowieka. Dodatkowo planuje rozszerzenie niedawno powstałej koncepcji „wyspecjalizowanych rybosomów” poprzez dodanie szczególnych modyfikacji RNA do jej ogólnego schematu.
Projekt pozwala nam przyjrzeć się podstawowym funkcjom mechanizmów komórkowych, regulujących produkcję wszystkich białek zarówno w okresie zdrowia, jak i choroby. Wiemy, że zmiany w tych mechanizmach odgrywają kluczową rolę w rozwoju raka i ciężkich chorób neurodegeneracyjnych. W związku z tym w najbliższych latach zamierzamy zająć się badaniem tych zmian oraz ich związkiem z występowaniem wymienionych chorób. Naszym celem jest dostarczenie nowych narzędzi diagnostycznych i terapeutycznych do walki z obecnie nieuleczalnymi chorobami. By osiągnąć postawione przed nami cele, wykorzystamy nasze długoletnie doświadczenia w biologii strukturalnej, a także dostęp do światowej klasy mikroskopu Cryo-EM, który działa w Narodowym Centrum Promieniowania Synchrotronowego SOLARIS – zapowiada austriacki badacz, który od ponad 5 lat pracuje w MCB UJ, a od 2019 roku sprawuje również funkcję zastępcy dyrektora ds. naukowych.
Jego zainteresowania skupiają się wokół złożonych mechanizmów molekularnych, które poprzez aktywację ekspresji wybranych grup genów umożliwiają komórkom reprodukcję, dostosowanie się do zmiennych warunków środowiska oraz dalszą specjalizację. Badania jego zespołu dotyczą zwłaszcza strukturalnej i funkcjonalnej charakterystyki enzymów modyfikujących cząsteczki tRNA oraz innych czynników regulujących syntezę białek. Dokładniejsze poznanie mechanizmów komórkowych badanych przez dr. Glatta ma duże znaczenie kliniczne, gdyż toruje drogę do rozwoju nowych metod diagnostycznych i leczniczych. Naukowiec z MCB UJ ma już na swoim koncie m.in. EMBO Installation Grant.
Consolidator Grant skierowany jest do naukowców będących od 7 do 12 lat po doktoracie, którzy posiadają co najmniej kilka ważnych publikacji napisanych bez udziału promotora, a także wykazują się wyjątkowymi osiągnięciami naukowymi – publikacjami w znaczących recenzowanych i międzynarodowych czasopismach, prezentacjami wygłoszonymi na uznanych, międzynarodowych konferencjach oraz otrzymanymi patentami, nagrodami i wyróżnieniami. W tegorocznym konkursie współczynnik sukcesu wyniósł 13% – spośród 2506 wniosków do finansowania skierowano 327, których autorami są naukowcy z 23 krajów. Najwięcej grantów zdobyli badacze z Wielkiej Brytanii i Niemiec (po 50) oraz Francji (34). Przeważają projekty w naukach fizycznych i inżynieryjnych (144), znacznie mniej dotyczy nauk o życiu (94) oraz nauk społecznych i humanistycznych (89).
Od 2007 roku, czyli od momentu powstania ERC, do 16 polskich jednostek trafiły już w sumie 44 granty wszystkich kategorii, w tym 27 Starting Grants, 9 Consolidator Grants, 5 Advanced Grants i 3 Proof of Concept Grants.
MK, źródło: AGH, UJ, UW