Redakcja czasopisma Krytyka prawa. Niezależne studia nad prawem w drugiej połowie ubiegłego roku zmierzyła się z próbą wymuszenia nierzetelnych publikacji naukowych. Cały proceder opisaliśmy w numerze 4/2022 czasopisma, tutaj chciałabym podzielić się kilkoma uwagami, które wykorzystaliśmy do ustalenia oszustwa i które mogą w niektórych przypadkach pomóc innym redakcjom wychwytywać przede wszystkim teksty pochodzące z papierni (paper mills).
W przypadku Krytyki prawa, pisma wydawanego przez Akademię Leona Koźmińskiego w Warszawie i indeksowanego w bazie Scopus, po ustaleniu, że większość sugerowanych przez autorów recenzentów reprezentuje inne niż nauki prawne dyscypliny, skontaktowaliśmy się z nimi – wykorzystując ustalone przez nas instytucjonalne adresy e-mail (autorzy ich nie podali) – w celu upewnienia się, czy te adresy są lub były kiedykolwiek przez nich wykorzystywane. Odpowiedzi, które przyszły od recenzentów jasno wskazywały, że mamy do czynienia z próbą naukowego oszustwa.
Próby wykorzystywania fałszywych e-maili w celu zaburzenia procesu recenzyjnego były zresztą wcześniej wielokrotnie sygnalizowane w piśmiennictwie, choć dotychczas dotyczyły najczęściej nauk medycznych i ścisłych. Przypadek Krytyki prawa był na tyle odmienny, że po dokładnym skontrolowaniu danych osobowych autorów nadesłanych prac, okazało się, że także ich adresy e-mailowe zostały utworzone wyłącznie w celu składania tekstów w czasopismach naukowych (co więcej, udało nam się zlokalizować te sam e-maile w już opublikowanych tekstach w różnych krajach – w niektórych przypadkach ten sam tekst publikowany był kilkakrotnie w różnych poważnych, w tym Scopusowych, periodykach).
Adresy e-mailowe autorów nadesłanych prac były przy tym tak skonstruowane, aby przypominały rzeczywiste adresy instytucji naukowych. Przykładowo – adres redakcyjny naszego czasopisma jest adresem w domenie kozminski.edu.pl. Gdyby pojawił się autor, który jako swój podałby adres w domenie kozminski-edu.pl, to na pierwszy rzut oka można byłoby mylnie uznać, że afiliacja autora wskazuje na Akademię Leona Koźmińskiego. Jeśli liczba tekstów napływających do redakcji jest znaczna, tego typu działania łatwo przeoczyć.
W przypadku tekstów wieloautorskich stosunkowo łatwo (jak na razie) można ustalić, czy teksty te pochodzą z papierni. Do tworzenia i przydzielania adresów niezbędny jest hosting i wykupienie domeny, w której będą przydzielane e-maile. W zależności od rodzaju hostingu (i jego ceny) można na nim umieścić od kilku do kilkudziesięciu (lub więcej) różnych domen. Sprawdzenie adresu IP domeny nie przedstawia specjalnych trudności, jest wiele stron służących do ustalania adresu IP domeny na podstawie jej nazwy (np. https://www.nslookup.io/ czy https://www.site24x7.com/find-ip-address-of-web-site.html).
Zwykle (między innymi ze względu na koszty) wykorzystywane są tzw. współdzielone adresy IP. Oznacza to, że z jednego korzysta kilka domen – najczęściej przypisanych do jednego hostingu. Zatem, jeśli adresy e-mail wszystkich autorów, w szczególności reprezentujących różne ośrodki naukowe, zarejestrowane są w domenach o tym samym IP (czyli zwykle w jednym hostingu), wówczas z bardzo dużym prawdopodobieństwem, graniczącym niemal z pewnością, przyjąć można, że tekst pochodzi z papierni. Doświadczenie Krytyki prawa wskazuje, że autorzy (tzn. de facto papiernia, bo to ona dysponuje adresem e-mail zgłoszonym jako adres autora), którzy otrzymali informację o odrzuceniu tekstu często nawiązują korespondencję, wykorzystując inny adres e-mail – ale znowu pochodzący z domeny o identycznym z wcześniejszym IP. Ten prosty test, wymagający jedynie wpisania nazw kilku domen na stronie udostępniającej ich adresy IP, może skutecznie zaalarmować redakcję o możliwości otrzymania tekstu z papierni.
Redakcje czasopism naukowych coraz częściej będą się spotykały z nierzetelnością czy wręcz nieuczciwością w nauce. Problem ewidentnie narasta i obejmuje coraz więcej dyscyplin, w tym niestety także nauki prawne. Wymaga to rozpoczęcia wspólnej dyskusji w gronie redakcji czasopism naukowych, prowadzącej do podjęcia wspólnych i jednolitych działań, które skutkować mogłyby ograniczeniem zjawiska w przyszłości.
Redakcja Krytyki prawa, wspólnie z Prawniczym Interdyscyplinarnym Centrum Badawczym Akademii Leona Koźmińskiego, organizuje 24 maja II Ogólnopolską Konferencję Redaktorów Naczelnych i Sekretarzy Redakcji Czasopism Prawniczych, poświęconą problemom nieuczciwości w nauce, w tym także tym wyżej opisanym. Będzie przebiegać pod hasłem: „Fałszywi autorzy, fałszywe recenzje, porwane czasopisma. Chat GPT”. Wśród prelegentów m.in. profesorowie: Anna Machnikowska (UG), Piotr Stec (UO), Jarosław Kostrubiec (UMCS), Karol Dobrzeniecki (UMK), Andrzej Sakowicz (UwB), a także praktycy (w tym z zakresu hakerstwa) i redaktorzy pism walczący z tymi problemami. Wydarzenie odbędzie się w formule online. W premierowej wzięło udział ponad 80 redaktorów naczelnych, sekretarzy redakcji i wydawców (sprawozdanie).
dr hab. Małgorzata Skórzewska-Amberg,
zastępca redaktora naczelnego czasopisma
Krytyka prawa. Niezależne studia nad prawem
Krytyka prawa. Niezależne studia nad prawem nr 4/2022