Aktualności
Sprawy nauki
02 Listopada
Opublikowano: 2021-11-02

Guest authorship a ghostwriting

Transparentność i rozpowszechnianie wyników prowadzonych badań od zawsze było istotną kwestią. Waga tych zagadnień się zwiększyła, kiedy liczba czasopism i prowadzonych badań zaczęła wzrastać wykładniczo. Publikacje naukowe stanowią ważną część rozwoju umiejętności i kariery. Zarówno guest autorship, jak i ghostwriting są coraz częściej spotykanym przejawem nierzetelności naukowej. 

Pod terminem guest autorship rozumie się dołączenie do składu autorskiego osoby, która nie miała udziału w tworzeniu publikacji czy szerzej pozyskaniu publikowanych wyników badań. Natomiast w przypadku ghostwritingu oznacza to, że dana osoba miała istotny wkład w pisaniu tekstu czy szerzej pozyskanie publikowanych wyników badań, a nie została wyszczególniona jako jego twórca. Przeprowadzone analizy wykazały, że w przypadku tematyki biomedycznej problem ten dotyczy 11% do 50% publikacji. W przeszłości były znane przypadki, kiedy pracownicy firm farmaceutycznych mieli znaczny udział w tworzeniu artykułu (pozyskaniu publikowanych wyników badań), a utworzone teksty były sygnowane nazwiskami badaczy, co pozwoliło zwiększyć liczbę sprzedawanych medykamentów. Powszechnie można także spotkać się ze zjawiskiem ghostwritingu w świecie polityki. Politycy często korzystają z gotowych przemówień napisanych przez inne osoby.

Przyczyny nasilenia zjawiska

Za nieuczciwością publikacyjną stoi często wymóg wysokiej aktywności badawczej, stawiany naukowcom przez uczelnie. Jakość pracy pracownika naukowego jest określana głównie poprzez działalność publikacyjną. Brane są pod uwagę: liczba publikacji, ich punktacja (według krajowych kryteriów) oraz współczynnik Impact Factor. Konieczność utrzymania wysokich wyników stała się motorem do zachowań niezgodnych z etyką badacza.

Ghostwriting niesie ze sobą korzyści, przez co niestety staje się coraz popularniejszy. Należy tu wyszczególnić takie aspekty, jak: budowanie wizerunku eksperta i zwiększanie swojej popularności, większe zyski, a także oszczędność czasu. W przypadku pracowników naukowych pozornie podnosi to ich kompetencje naukowe i może prowadzić do otrzymywania niezasłużonego awansu i nagród. Ghostwriting może mieć wiele form i przejawiać się nie tylko w publikacjach naukowych i książkach, ale także w prezentacjach, przemówieniach, pracach dyplomowych (magisterskich, inżynierskich, licencjackich), czy też w scenariuszach.

Najczęstszą formą guest authorshipu jest tzw. autorstwo w prezencie, gdy jest ono przyznane jako przysługa, zwykle połączona z jakąś formą wzajemności, a także tzw. autorstwo pod presją, które występuje w momencie gdy dana osoba wykorzystuje swoją pozycję do uzyskania autorstwa.

Dlaczego należy przeciwdziałać tym zjawiskom w środowisku naukowym?

Wszelkie formy nieuczciwości naukowej niosą bardzo negatywne skutki dla uczelni. Wszelka nieuczciwość podważa jej dobre imię, a także stawia pod znakiem zapytania kompetencje kadry akademickiej i studentów. Są to przesłanki prowadzące do tego, że tego typu działania powinny być traktowane z odpowiednią powagą i eliminowane.

Uczelnie w ramach własnych statutów powinny wprowadzić uregulowania określające konsekwencje nieuczciwości naukowej. Należy uwzględniać surowe działania dyscyplinarne, co z pewnością zwiększyłoby rzetelność prowadzonych badań. Byłoby nierozsądne, gdyby uniwersytet robił mniej niż wprowadzenie najsurowszego systemu kar za tego typu działania.

Jako główny problem często wskazuje się, że uniwersytety były i nadal są skoncentrowane na wyłapywaniu wykroczeń po ich wystąpieniu, zamiast na ich zapobieganiu.

W jaki sposób można eliminować zjawisko ghostwritingu i guest autorshipu?

Wykrywanie nierzetelności naukowej nie jest łatwe, ponieważ trudno jest oszacować stopień, w jakim występuje oszustwo. Autorstwo pracy naukowej to nie tylko zaszczyt czy uznanie, ale przede wszystkim odpowiedzialność. Mianowicie każdy autor powinien móc wziąć publiczną odpowiedzialność za treść publikacji. Oznacza to, że każdy autor powinien uczestniczyć w każdym z następujących trzech etapów powstawania pracy: tworzenie pracy, redakcja/korekta manuskryptu, zatwierdzenie ostatecznej wersji przed opublikowaniem. 

Jedną z możliwych metod pozwalających zapobiegać zjawiskom ghostwritingu i guest autorshipu jest wyszczególnienie wkładu poszczególnych autorów w powstanie tekstu. Rozumie się przez to wyszczególnienie konkretnych zadań wykonanych w trakcie powstawania tekstu, tj. wykonanie badań, opracowanie wyników, nadzorowanie prac, czy wsparcie merytoryczne. Coraz częściej czasopisma naukowe wymagają wypełnienia odpowiednich deklaracji określających wkład składu autorskiego w poszczególne działania. Praktycznie każde czasopismo wymaga także podpisania klauzuli potwierdzającej, że tekst został napisany zgodnie z zasadami etyki naukowej. W przypadku prac dyplomowych i doktorskich etapem, który weryfikuje samodzielność wykonanej pracy jest przeprowadzenie jej obrony.

Wnioski na przyszłość

Przeprowadzona analiza potwierdza, że zjawiska te obecnie się nasilają i w niedalekiej przyszłości ich zasięg może ulec dalszemu zwielokrotnieniu. Oba zagadnienia są problemami natury etycznej. Zapobieganie im w dalszym ciągu jest utrudnione ze względu na brak jasnych ram prawnych. Konieczne jest przeprowadzenie dalszej dyskusji i wprowadzenie klarownych uregulowań, co pozwoli zminimalizować te nieetyczne zachowania.

dr inż. Martyna Grzegorek i dr inż. Katarzyna Wartalska

Artykuł powstał w ramach projektu Erasmus+ Capacity Building in Higher Education – „OPTIMA: Open Practices, Transparency and Integrity for Modern Academia”.

Facebook: https://www.facebook.com/OPTIMAOpen

Twitter: https://twitter.com/optima_open

Referencje:

Harvey L.A., Gift, honorary or guest authorship, International Spinal Cord Society 2018, s. 91.

Yadav S., Rawal G., Ghostwriters in the scientific world, The Pan African Medical Journal, vol. 30 (217), 2018, s. 1–6.

Ranieri V., Questionable authorship and the problem of dirty hands: throwing missing authorship into the ring. In response to both Bulow and Helgesson, and Tang, Research Ethics, vol. 15(3-4), 2019, 1-5.

Singh S., Remenyi D, Plagiarism and ghostwriting: The rise in academic misconduct, South African Journal of Science, vol. 112 (5-6), 2016, s. 1–7.

Tarkang EE, Kweku M, Zotor FB, Publication Practices and Responsible Authorship: A Review Article, J Public Health Afr. 2017 Jun 27; 8(1):723. doi: 10.4081/jphia.2017.723. PMID: 28748064; PMCID: PMC5510206.

Stead W., The responsibilities of authorship. Editorial Comments, Journal of American Medicine Information Association, vol. 4(5), 1997, 394–395.

Chorążewska A., Scientific Creation as a Constitutionally Protected Category and the Rules of Collective Attribution of Authorship to Scientific Works in Exact Sciences, Przegląd Prawa Konstytucyjnego, vol. 3 (55), 2020, s. 1–18.

Dyskusja (0 komentarzy)