Sprawy nauki

08 Grudnia

Źródło: www.pixabay.com

Jaka jest siła oddziaływania polskich czasopism naukowych?

Jedynie 7% spośród ponad 200 tys. artykułów naukowych opublikowanych w polskich czasopismach w latach 2017–2019 uzyskało przynajmniej jedno cytowanie w roku 2020 – wynika z analizy przygotowanej po raz pierwszy przez zespół Index Copernicus International. Zbadano siłę oddziaływania 3408 periodyków.

Wyniki opublikowano w raporcie Biała księga wydawnictw naukowych w Polsce zainicjowanym przez Komisję ds. Wydawnictw Naukowych przy Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich oraz Sekcję Wydawców Akademickich i Naukowych Polskiej Izby Książki.

Autorzy wyznaczyli dwa wskaźniki bibliometryczne za rok 2020 dla krajowych czasopism naukowych. Pierwszym był współczynnik wpływu CiteIndex ukazujący uśrednioną liczbę cytowań każdego z artykułów opublikowanych w czasopiśmie w latach 2017–2019. Drugi to indeks Hirscha – miernik określający siłę oddziaływania prac opublikowanych w danym czasopiśmie w latach 2017–2019. W odróżnieniu od CiteIndex na wartość H-Index ma wpływ rzeczywista cytowalność artykułów, a nie ich średnia.

Analiza siły oddziaływania dotyczyła 3408 polskich czasopism naukowych i objęła artykuły naukowe oraz bibliografię załącznikową (przypisy). Wśród 1 167 202 pozycji bibliografii załącznikowej pochodzącej z artykułów wydanych w 2020 r. zidentyfikowano 502 970 cytowań do czasopism naukowych. Pozostałe referencje odwołują się do monografii (19,7%) i materiałów pokonferencyjnych (0,3%). Niemal 37% to odnośniki do stron www, aktów prawnych, wzmianek medialnych itp.

Badanie ujawniło 109 812 (9,41%) cytowań publikacji pochodzących z polskich periodyków, z czego 26 154 zostało wydanych w latach 2017–2019. W tej liczbie blisko 1/3 stanowią autocytowania (sytuacja, w której badana publikacja cytuje inną publikację z tego samego czasopisma).

Ustalono także, że w roku 2020 zacytowanych zostało 14 764 publikacji (spośród 206 150) wydanych w polskich czasopismach naukowych w latach 2017–2019, co stanowi nieco ponad 7% wszystkich opublikowanych w tym czasie prac. Najwyższy odsetek cytowanych prac osiągnęły: „Lubelski Rocznik Pedagogiczny” (54%), „Nutrition, Obesity & Metabolic Surgery” (47,06%), „European Journal of Geopolitics” (45,45%).

Wskaźnik CiteIndex powyżej wartości 0 wyznaczono dla 1240 czasopism. Najwyższą wartość uzyskały: „Oeconomia Copernicana” (~0,6754), „Nutrition, Obesity & Metabolic Surgery” (~0,6471) i „Lubelski Rocznik Pedagogiczny” (~0,6400) czasopismo wyniosła ~0,6754, średnia to ~0,0836. Indeks Hirscha (H-index) >0 wyznaczono dla 2041 czasopism. Wartość uzyskanego indeksu Hirscha znajduje się w przedziale 1–5. Maksymalną uzyskało jedno czasopismo – „Informatyka, Automatyka, Pomiary w Gospodarce i Ochronie Środowiska”. Poza tym indeks o wartości 4 – uzyskało sześć czasopism, o wartości 3 – 35 tytułów, o wartości 2 – 378 periodyków, o wartości 1 – 1621.

Rekomendujemy włączenie corocznego mierzenia siły oddziaływania (liczby cytowań) czasopism naukowych do krajowego sytemu parametryzacji i ewaluacji jakości działalności naukowej, a także zainicjowanie działań na rzecz podnoszenia kompetencji redakcji czasopism naukowych w zakresie dystrybucji treści i marketingu naukowego, służącego identyfikacji odbiorców, którzy z największym prawdopodobieństwem wykorzystają wydane publikacje do prowadzonych badań – podsumowuje wyniki analizy zespół Index Copernicus International.

Raport Biblioteki Narodowej

Biała księga… zawiera także dane opracowane przez Bibliotekę Narodową dotyczące sytuacji na polskim rynku publikacji naukowych w roku 2022. Znajduje w nich potwierdzenie spadkowy trend liczby wydawanych książek. W ubiegłym roku ukazały się 7734 publikacje naukowe, co jest najniższym wynikiem w ciągu ostatniej dekady. Udział w rynku wydawniczym książek naukowych wynosi obecnie 24%. Podobne zjawisko widać także w analizie Ośrodka Przetwarzania Informacji, która dotyczy monografii, rozdziałów w książkach zbiorowych i artykułów w czasopismach. W okresie 2017–2021 liczba wszystkich typów publikacji naukowych spadła aż o 27%, przy czym najwięcej ubyło publikacji książkowych.

Autorzy raportu wiążą to przede wszystkim z okresem pandemii COVID-19 (m.in. ograniczony dostęp do archiwów i innych instytucji badawczych), ale także z coraz częstszą rezygnacją z przedstawiania wyników prac w formie monografii na rzecz publikowania artykułów w wysoko punktowanych czasopismach. Kolejnym istotnym czynnikiem mogą być wprowadzone zmiany stanu prawnego dotyczącego nadawania stopnia doktora habilitowanego. Od 2011 r. opublikowanie książki nie jest już warunkiem koniecznym przy habilitacji, można ją bowiem zastąpić cyklem artykułów.

Blisko połowę (47%) książek naukowych w 2022 roku wydały instytucje naukowe, a więc uczelnie, Polska Akademia Nauk i Polska Akademia Umiejętności oraz instytuty. Wśród wydawnictw z największą liczbą opublikowanych książek naukowych prym wiodą: PAN (160), Wolters Kluwer (148), C.H. Beck (144), IPN (115), WUW (112), Adam Marszałek (102), WUŁ (102), WN UMK (101).

MK

Biała księga wydawnictw naukowych w Polsce