Życie akademickie

08 Grudnia

Wyniki badania dotyczącego zdrowia psychicznego doktorantów

Aż 2/3 doktorantów doświadcza objawów lęku, jeszcze więcej zmaga się ze stresem, wysoki jest też odsetek tych, u których występuje nasilenie wypalenia zawodowego – to wnioski z badania przeprowadzonego w listopadzie w ramach projektu „Phd Mental Health”. Właśnie ruszyła psychologiczna poradnia doktorancka.   

Projekt „Phd Mental Health” realizuje Krajowa Reprezentacja Doktorantów. Jednym z jego elementów, obok kampanii promującej zdrowie psychiczne wśród społeczności doktoranckiej i Ogólnopolskiej Konferencji Zdrowia Psychicznego, były badania dotyczące zdrowia psychicznego doktorantów. Udział w nich mógł wziąć każdy doktorant i doktorantka, również ci, którzy przyjechali do Polski z innych krajów, by realizować swoje dysertacje naukowe.

Naszym celem było przeprowadzenie naukowej oceny zdrowia psychicznego doktorantów, pod kątem poczucia samotności, odczuwania wsparcia społecznego, oceny poczucia wypalenia zawodowego, doświadczania stresu, lęku czy też skłonności w kierunku stanów depresyjnych z uwzględnieniem sytuacji epidemicznej – wyjaśnia Patrycja Uram, doktorantka w Instytucie Psychologii PAN i project manager „Phd Mental Health”.

W badaniu uczestniczyło 2011 osób. Zdecydowaną większość stanowiły doktorantki (63,9%). Mediana wieku respondentów wyniosła 27 lat. Wśród ankietowanych przeważali uczestnicy szkół doktorskich (1295), a ponadto – obok słuchaczy studiów doktoranckich (678) – było także 32 doktorantów realizujących doktorat w trybie eksternistycznym.

Badania wykazują, że zarówno czynniki negatywne (problemy finansowe, słaba opieka mentorska-promotorska i postrzegane trudności instytucjonalne) oraz czynniki pozytywne (wsparcie społeczne, atmosfera społeczna w jednostkach i optymizm co do perspektyw zawodowych) są związane z objawami depresji, chociaż czynniki pozytywne mają silniejszy wpływ. Co więcej, pozytywne czynniki łagodzą wpływ negatywnych aspektów na objawy depresyjne – raportuje Patrycja Uram.

Zespół, który w projekcie „Phd Mental Health” odpowiada za badanie (mgr Joanna Beck, mgr Piotr Koc, mgr Patrycja Uram, mgr Beata Urbańska), przygotował na podstawie zebranych wyników wstępne wnioski:

• Objawów stresu, lęku i depresji o różnym nasileniu doświadcza bardzo wysoki odsetek doktorantów (od 67% w przypadku lęku do prawie 89% w przypadku stresu).
• Wysokie jest też nasilenie dwóch aspektów wypalenia zawodowego (82,4% doktorantów doświadcza wyczerpania, a 77,2% doświadcza zdystansowania wobec pracy na umiarkowanym i wysokim poziomie).
• Stres, lęk, depresja oraz wypalenie zawodowe nasilają się też u doktorantów wyższych lat studiów. Być może przyczyną jest fakt, że wraz z długością ich trwania rośnie liczba wyzwań i trudności, które muszą pokonać doktoranci, aby ukończyć studia i otrzymać stopień doktora. Prawdopodobnie to także nasilenie problemów ze zdrowiem psychicznym wśród doktorantów powoduje, że część z nich rezygnuje ze studiów.
• Doktoranci uczęszczający do szkół doktorskich mają niższy poziom objawów stresu, lęku, depresji i wypalenia zawodowego niż ci ze studiów doktoranckich. Jedną z przyczyn może być fakt, że mają za sobą krótszy okres studiowania w porównaniu z doktorantami ze studiów doktoranckich. Inną – fakt, że wszyscy z nich otrzymują stypendium, co w przypadku studiów doktoranckich nie zawsze jest możliwe.
• Czynnikami chroniącymi przed stresem, lękiem, depresją i wypaleniem zawodowym są: dobra relacja z promotorem, współpracownikami z zespołu badawczego oraz wsparcie ze strony instytucji, w której doktorat jest realizowany. Znaczenie może mieć także wysoki dochód na członka rodziny doktoranta.
• Objawy stresu, lęku, depresji oraz wypalenie zawodowe zmniejszają też: wysoka samoocena i spostrzegane wsparcie społeczne. Nasila je natomiast poczucie samotności.
• Pandemia COVID-19 w różnym stopniu negatywnie wpłynęła na kobiety i mężczyzn oraz w sposób bardziej negatywny – na doktorantów studiów doktoranckich.

Szczegółowe omówienie wyników znajdzie się w raporcie, który powstanie po zakończeniu realizacji projektu „Phd Mental Health”. Jego częścią jest też pilotażowa Doktorancka Poradnia Psychologiczna, uruchomiona właśnie przez KRD. W jej ramach ponad 100 doktorantów i doktorantek będzie miało możliwość wzięcia udziału w indywidualnych, bezpłatnych 30-minutowych rozmowach online z psychoterapeutami – specjalistami Kliniki Terapii Poznawczo-Behawioralnej Uniwersytetu Humanistycznospołecznego SWPS. Zapisywać można się poprzez formularz rejestracyjny. Jak podkreślają twórcy poradni, rozmowa w trakcie dyżuru nie jest psychoterapią ani diagnozą, nie stanowi też ekwiwalentu wizyty u lekarza psychiatry. Cała rozmowa będzie objęta zasadą poufności, co oznacza, że terapeuta jest zobowiązany do zachowania tajemnicy przedmiotu rozmowy.

Mariusz Karwowski