Trzy projekty z rozstrzygniętego dziś przez Europejską Radę ds. Badań Naukowych konkursu ERC Advanced Grants będą realizowane na Uniwersytecie Warszawskim i Politechnice Warszawskiej.
ERC Advanced Grants to konkurs, w którym o finansowanie przełomowych badań ubiegają się doświadczeni naukowcy, o uznanym już dorobku. W tegorocznej edycji blisko 652 mln euro trafi do 255 uczonych. W gronie laureatów znalazło się troje naukowców, którzy swoje projekty będą realizować w Polsce.
Po raz pierwszy w historii Uniwersytetu Warszawskiego zagraniczny laureat grantu ERC zdecydował się prowadzić swoje badania na stołecznej uczelni. Prof. Emanuel Gull z Uniwersytetu w Michigan jest fizykiem teoretykiem, specjalistą w rozwijaniu metod numerycznych opisujących skomplikowane i wieloelementowe układy kwantowe. Otrzymał 3,5 mln euro na 5-letni projekt Predictive algorithms for simulating quantum materials.
W materiałach kwantowych silne oddziaływanie między cząstkami prowadzi do fascynujących i technologicznie użytecznych zjawisk, takich jak magnetyzm czy nadprzewodnictwo. Takie materiały można znaleźć w szpitalnych rezonansach magnetycznych, czujnikach, wysokonapięciowych liniach przesyłowych prądu stałego czy akumulatorach samochodów elektrycznych – tłumaczy prof. Emanuel Gull.
W swoim projekcie, który zrealizuje na Wydziale Fizyki UW, połączy istniejące i opracowuje nowe metody oparte na technikach z kwantowej teorii pola, teorii materii skondensowanej, metodach kwantowego Monte Carlo, matematyki stosowanej czy uczenia maszynowego.
Z kolei prof. Grażyna Jurkowlaniec z Wydziału Nauk o Kulturze i Sztuce UW jest drugą osobą z Polski (po prof. Andrzeju Indrzejczaku z Uniwersytetu Łódzkiego), która zrealizuje ERC AdG w panelu nauk humanistycznych i społecznych , i jednocześnie pierwszą Polką, która otrzymała to wyróżnienie. W ramach projektu SAIGA (Scholars, Animals, Images, Geographies, and the Arts: De-exoticizing Eastern Europe in the Early Modern Period) zanalizuje relacje między badaniami nad fauną Europy Wschodniej a sposobami rozumienia tego regionu w okresie od XVI do XVIII wieku. Pięcioletni projekt, który rozpocznie się w październiku, uzyskał finansowanie w wysokości 2,5 mln euro. Szczególną rolę w badaniach odgrywać będą gatunki zwierząt typowych dla Europy Wschodniej, takie jak: tur, żubr, łoś, a także suhak stepowy, którego łacińska nazwa saiga jest akronimem projektu.
Te zwierzęta były znane uczonym od XVI do XVIII wieku głównie dzięki przekazom autorów starożytnych i średniowiecznych oraz współczesnym relacjom lokalnych informatorów, którzy nie zawsze byli wiarygodni. Dostarczane przez nich wizerunki były masowo reprodukowane, co często nie przyczyniało się do postępów nauki, lecz, przeciwnie, utrwalało błędy i nieporozumienia – mówi prof. Jurkowlaniec.
Innowacyjność projektu zasadza się na trzech wymiarach. Po pierwsze, badacze skupią się na źródłach wizualnych i materialnych jako co najmniej równorzędnych wobec źródeł pisanych. Po drugie, będą szukać klucza do nowożytnego pojęcia Europy Wschodniej w sferze historii naturalnej, a nie, jak dotychczas, w historii intelektualnej, politycznej czy społecznej. Po trzecie, wbrew przyjmowanemu powszechnie założeniu o transferze wiedzy głównie z Zachodu na Wschód, pokażą aktywną rolę Europy Wschodniej w kształtowaniu wiedzy zoologicznej.
Trzecim laureatem tegorocznego konkursu jest prof. Tomasz Skotnicki z Politechniki Warszawskiej. Otrzymał 2,5 mln euro na 5-letni projekt SFINKS (SelF-powerIng electroNics – the Key to Sustainable future), w którym proponuje rozwiązanie zbliżone do perpetuum mobile: technologię bezbateryjną, samozasilającą się.
Wszechobecna elektronika wiąże się z kosztami dla środowiska. Baterie, dzięki którym te wszystkie urządzenia funkcjonują, są jednocześnie wyzwaniem dla środowiska. Dlatego celem mojego projektu będzie wytworzenie energii elektrycznej w innowacyjnych mikrogeneratorach, które w przeciwieństwie do tradycyjnych urządzeń zasilanych bateriami, będą mogły działać w sposób ciągły i wszędzie – tłumaczy naukowiec z Wydziału Elektroniki i Technik Informacyjnych PW, lider Centrum Badań i Zastosowań Terahercowych CENTERA powstałego w ramach Międzynarodowych Agend Badawczych.
Jak dodaje, nieograniczona żywotność tych urządzeń sprawi, że nadadzą się one do rozmieszczenia na satelitach, a nawet na innych planetach, gdzie występują duże wahania ciśnienia i temperatury. Bo właśnie naturalne „pływy” atmosferyczne i temperaturę chce wykorzystać do wytworzenia energii elektrycznej.
W tym roku o ERC AdG ubiegało się 1829 naukowców, a wskaźnik sukcesu wyniósł 13,9%. Wśród laureatów z 32 krajów przeważają Niemcy (50 badaczy), Francuzi (31), Brytyjczycy (28), Włosi (22). Przyznane im środki pozwolą na stworzenie prawie 2,5 tys. miejsc pracy w instytucjach goszczących w 19 krajach, głównie w Niemczech (50), Francji (37) i Niderlandach (23).
Do naszego kraju trafiły już w sumie (łącznie z dzisiejszymi) 83 granty wszystkich kategorii, w tym 45 Starting Grants, 18 Consolidator Grants, 12 Advanced Grants, 7 Proof of Concept Grants i 1 Synergy Grant.
MK
Polska finansuje Zachód. Cóż, taki jest los kraju podbitego.