Prof. dr hab. Jan Potempa z Uniwersytetu Jagiellońskiego został pierwszym laureatem Nagrody Heisiga przyznawanej na Uniwersytecie Wrocławskim. Odebrał medal i czek na 200 tys. złotych.
Nagroda Heisiga ma honorować polskich naukowców, którzy prowadzą badania na najwyższym poziomie, a ich odkrycia zmieniają świat. W tym roku przyznano ją po raz pierwszy. Kandydatów wytypowały senaty najlepszych polskich uczelni, biorących udział w programie Inicjatywa Doskonałości – Uczelnia Badawcza. Spośród tego grona kapituła wybrała dwunastu nominowanych, a z nich – trzech finalistów. Nazwisko zwycięzcy ogłoszono podczas inauguracji roku akademickiego na Uniwersytecie Wrocławskim.
Prof. dr hab. Jan Potempa otrzymał nagrodę w uznaniu za odkrycie biochemicznych mechanizmów związku bakteryjnych chorób przyzębia z reakcjami autoimmunologicznymi, co otworzyło nowe perspektywy walki z chorobą Alzheimera.
Laureat jest mikrobiologiem i biochemikiem. Kieruje Zakładem Mikrobiologii na Wydziale Biochemii, Biofizyki i Biotechnologii UJ oraz jest profesorem University of Louisville (USA). Zajmuje się badaniem czynników wirulencji bakterii jamy ustnej. W 2011 r. otrzymał Nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej za scharakteryzowanie nowej rodziny proteaz bakteryjnych, nazwanej gingipainami, oraz wykazanie ich roli w rozwoju chorób przyzębia. Dzięki niemu obecnie wiadomo, że za patologiczne zmiany w przyzębiu odpowiedzialna jest stosunkowo niewielka grupa bakterii w płytce nazębnej, które wydzielają enzymatyczne czynniki wirulencji umożliwiające kolonizację i proliferację w organizmie gospodarza. Wyniki tych badań pozwoliły zrozumieć molekularne mechanizmy patogenności tych bakterii i zaproponować nowe metody profilaktyki i leczenia. Rewolucyjny charakter miało odkrycie związku bakterii chorób przyzębia ze schorzeniami autoimmunologicznymi i możliwość przekraczania bariery krew-mózg przez czynniki wirulencji bakterii płytki nazębnej. Badania prof. Potempy mają przełomowe znaczenie dla medycyny, a ich kulminacją było ogłoszenie w 2019 roku, na łamach Science Advances, pracy potwierdzającej związek bakteryjnych gingipain ze zmianami patologicznymi zachodzącymi w mózgu osób cierpiących na chorobę Alzheimera oraz możliwość zahamowania ich aktywności poprzez odpowiednio zaprojektowane inhibitory proteaz. Dzięki tym odkryciom badania Jana Potempy – pierwotnie poświęcone białkowym, głównie proteolitycznym, czynnikom sprzyjającym chorobom przyzębia – zyskały fundamentalne znaczenie dla zrozumienia patogenezy i opracowania metod leczenia chorób neurodegeneracyjnych, reumatoidalnego zapalenia stawów i zachłystowego zapalenia płuc.
Patronem nowo ustanowionej nagrody został prof. Norbert Heisig, niemiecki lekarz urodzony w 1933 roku w Breslau. Studia medyczne łączył z filologią klasyczną na uniwersytetach we Fryburgu, Tybindze i Hamburgu. W 2000 roku przeszedł na emeryturę i zaangażował się m.in. we wsparcie środowiska akademickiego Uniwersytetu Wrocławskiego. Z jego inicjatywy odmalowano m.in. barokowe sklepienie w Oratorium Marianum w gmachu głównym UWr.
Nagroda Heisiga to kolejna prestiżowa nagroda przyznawana we Wrocławiu, obok wręczanych przez magistrat literackich laurów – Angelusa i Silesiusa. Będzie przyznawana w cyklu dwuletnim. Przypomnijmy jednocześnie, że autorów szczególnych osiągnięć i odkryć naukowych od 29 lat wyróżnia także Fundacja na rzecz Nauki Polskiej. Wysokość nagrody FNP, nazywanej również „polskim Noblem”, wynosi także 200 tys. zł.
MK, źródło: www.heisig.uwr.edu.pl