Dwa granty w Polsce i dwa kolejne realizowane przez Polaków w zagranicznych ośrodkach – to bilans ostatniego konkursu ERC Consolidator Grant.
Zaraz po ogłoszeniu listy laureatów proporcje te wyglądały nieco inaczej. Wszystko dlatego, że dr hab. Anna Matysiak składała wniosek, będąc jeszcze w Wiedeńskim Instytucie Demografii Austriackiej Akademii Nauk. Ponieważ jednak we wrześniu ub.r. została jedną z laureatek programu NAWA „Polskie Powroty”, w wyniku którego rozpoczęła pracę w Katedrze Ekonomii Ludności i Demografii na Wydziale Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego, postanowiła również grant ERC przenieść do swojej nowej jednostki. Jak nas poinformowała Diana Pustuła, kierownik Biura Międzynarodowych Programów Badawczych UW, Agencja Wykonawcza ERC zaakceptowała właśnie zmianę instytucji goszczącej i rozpoczęło się przygotowanie umowy grantowej z Uniwersytetem Warszawskim.
Projekt dr hab. Anny Matysiak pt. „LABFER: Globalizacja i zmiany w rynku pracy a dzietność”, o wartości prawie 2 mln euro, dotyczy wpływu cyfryzacji, globalizacji i automatyzacji na kwestię posiadania dzieci. Autorka zwraca uwagę, że korelacja między pracą 2.0 a wskaźnikiem urodzeń była jak dotąd słabo rozpoznana w pracach badawczych. Zamierza więc porównać interakcję rynku pracy i dzietności we wszystkich 30 krajach OECD, a także sprawdzić, czy pewne grupy społeczne, np. osoby o wysokich lub niskich kwalifikacjach edukacyjnych, mają odmienny pogląd na planowanie rodziny ze względu na zachodzące zmiany na rynku pracy. Demografka chce także sprawdzić, w jaki sposób polityka rodzinna może złagodzić negatywne skutki tych zmian w odniesieniu do planowania rodziny. Dr hab. Anna Matysiak jest absolwentką dwóch kierunków: ekonomii oraz metod ilościowych i systemów informacyjnych na SGH. Była adiunktem w Zakładzie Demografii Instytutu Statystyki i Demografii w Kolegium Analiz Ekonomicznych SGH. Od 2013 roku pracowała w Wiedeńskim Instytucie Demografii. Jest także doradcą Funduszu Ludnościowego Narodów Zjednoczonych (UNFPA) w kwestiach ludnościowych w Europie Wschodniej. Jej zainteresowania naukowe i prowadzone badania koncentrują się wokół analiz współzależności procesów demograficznych i społeczno-ekonomicznych.
Drugi grant w Polsce będzie realizowała dr hab. Valentina Lepri, prof. Instytutu Filozofii i Socjologii PAN. Pochodzi z Włoch, jest intelektualistką i historykiem idei, a jej badania dotyczą renesansu. Była stypendystką m.in. w ośrodku studiów renesansowych Uniwersytetu Harvarda Villa I Tatti oraz laureatką unijnego grantu Maria Skłodowska-Curie. Projekt „From East to West, and Back Again: Student Travel and Transcultural Knowledge Production in Renaissance Europe (c. 1470– c. 1620)” to pierwsze kompleksowe studium nad tworzeniem wiedzy międzykulturowej w Europie we wczesnej epoce nowożytnej. Studenci z Europy Środkowo-Wschodniej – podróżujący za granicę do renomowanych uniwersytetów – prowadzili zeszyty zawierające ręcznie sporządzone notatki z wykładów oraz dotyczące ich prywatnych zainteresowań. Notatniki te, przechowywane w archiwach Czech, Węgier, Litwy, Polski i Ukrainy, stanowią unikatową dokumentację na temat wpływu wielu bodźców kulturowych na proces tworzenia wiedzy. Celem projektu jest analiza: związku między wiedzą akademicką a nieakademicką zgromadzoną w notatnikach studentów; pojawienia się nowych form samokształcenia, kryteriów wyboru tekstów; kontaktów między kulturą humanistyczną a kulturami krajów, z których pochodzą studenci. Obejmie okres od pojawienia się tej praktyki aż do wojny trzydziestoletniej, która znacząco ograniczyła swobodę podróży. Na pięcioletnie badania, w które zaangażowane będzie 9 osób, prof. Lepri otrzymała ponad 1,7 mln euro.
Pozostałe granty polskich uczonych będą realizowane za granicą. Prof. Wojciech Jacek Miloch, absolwent studiów slawistycznych na Uniwersytecie Gdańskim, który w 2005 roku wyjechał do Oslo, gdzie pracuje do dziś, obecnie na Wydziale Fizyki tamtejszego uniwersytetu, pokieruje wartym prawie 2 mln euro projektem „4DSpace: zintegrowane badania pogody kosmicznej na wysokich szerokościach geograficznych”. Jego celem jest zrozumienie wpływu wysokoenergetycznych elektronów pochodzących ze Słońca, a powodujących m.in. zorze polarne, na turbulencje i niestabilności w jonosferze polarnej. Zbadana zostanie także ich rola w oddziaływaniu plazmy kosmicznej na atmosferę ziemską, a także na transport energii z kosmosu. Posłużą do tego dane z satelitów oraz urządzenia badawcze m.in. z Polskiej Stacji Polarnej Hornsund.
Z kolei prof. Marek Pycia, absolwent Uniwersytetu Warszawskiego z doktoratem z matematyki w Polskiej Akademii Nauk (1998), wieloletni współpracownik Krajowego Funduszu na rzecz Dzieci, który pracował m.in. w Akademii Leona Koźmińskiego i na Uniwersytecie Kalifornijskim, a od 2017 roku jest zatrudniony na Uniwersytecie w Zurychu (Wydział Ekonomii), zrealizuje projekt „Prostota instytucji i rynków”. Jego celem jest stworzenie narzędzi do badania prostoty rynków oraz analiza związków między prostotą a dobrobytem czy nierównościami społecznymi, do których to zjawisk instytucje uczestniczące w rynku się przyczyniają. Naukowiec podejmie także próbę stworzenia nowych instytucji rynkowych. Wartość grantu to 1,7 mln euro.
European Research Council wybrała 318 zwycięzców spośród 2453 nadesłanych wniosków. Otrzymają oni w sumie 635 mln euro. Beneficjenci będą realizować swoje projekty na uniwersytetach i w ośrodkach badawczych w 24 krajach Europy, przy czym wiodącymi lokalizacjami są: Wielka Brytania (55 dotacji), Niemcy (54), Francja (45) i Niderlandy (34). Finansowanie otrzymali naukowcy 38 narodowości, wśród nich głównie Niemcy (57 grantów), Francuzi (35), Holendrzy (30) i Włosi (25).
Mariusz Karwowski
fot. Wittgenstein Centre, Jarosław Deluga-Góra, Uniwersytet w Zurychu, Uniwersytet w Oslo