Trzy polskie projekty, koordynowane przez Instytut Chemii Fizycznej PAN, Centrum Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika PAN i Sieć Badawczą Łukasiewicz – PORT Polski Ośrodek Rozwoju Technologii, zostaną dofinansowane łączną kwotą 45 mln euro w ramach konkursu Teaming for Excellence. Jesteśmy jedynym krajem, który uzyskał wsparcie na więcej niż jedno przedsięwzięcie.
Teaming for Excellence jest najbardziej prestiżowym konkursem w obszarze Widening participation and strengthening the European Research Area w Horyzoncie Europa. Ma za zadanie wspierać centra doskonałości, które powinny służyć jako wzorce do naśladowania, zarówno w kraju jak i w regionie, do stymulowania nowych inwestycji i reform krajowych systemów badań i innowacji w krajach o niższym potencjale R&I.
W rozstrzygniętej właśnie edycji do drugiego etapu zakwalifikowano 34 projekty, przy czym Polska – jako jedyny kraj – otrzymała dofinansowanie aż trzech. Najwyżej na liście rankingowej (na 2 miejscu) znalazł się projekt Translational Research and Innovation in Ophthalmology Vision – Centre of Excellence” (TRIO-VI CoE), którego koordynatorem jest Instytut Chemii Fizycznej Polskiej Akademii Nauk. Ma on na celu stworzenie nowoczesnych metod obrazowania optycznego oka oraz narzędzi diagnostycznych do praktyki okulistycznej; rozszyfrowanie mechanizmów powstawania chorób oczu, zarówno rzadkich, jak i powszechnie występujących; opracowanie terapii genowych i alternatywnych metod leczenia istniejących zaburzeń wzroku; edukację i szkolenie młodych naukowców oraz lekarzy, a także utworzenie wirtualnej kliniki okulistycznej. IChF, we współpracy z partnerami strategicznymi: Institute of Ophthalomogy z University College London (Wielka Brytania) i Institut de la Vision przy Sorbonne Université w Paryżu (Francja), utworzy Centrum Doskonałości – Międzynarodowe Centrum Badań Oka (ICTER CoE), które będzie kontynuować dotychczasową misję prowadzoną w ramach Międzynarodowych Agend Badawczych (MAB). Projektem pokieruje prof. Maciej Wojtkowski, wynalazca pierwszego prototypowego urządzenia klinicznego do obrazowania oka przy użyciu techniki SdOCT.
Z kolei projekt Astrocent Plus – Particle Astrophysics Science and Technology Centre (Astrocent Plus), który będzie realizowany przez Centrum Doskonałości AstroCENT, jednostkę administracyjną Centrum Astronomicznego im. Mikołaja Kopernika PAN, utworzoną w 2018 roku w programie MAB, ma na celu ugruntowanie pozycji tego międzynarodowego ośrodka w fizyce astrocząstek. Jego twórcy, na czele z liderem prof. Leszkiem Roszkowskim, chcą rozszerzyć swój wkład w badania nad ciemną materią, neutrinami i falami grawitacyjnymi. Rozwój i zastosowanie naukowych metod obliczeniowych oraz badania teoretyczne w astrofizyce cząstek elementarnych uzupełnią działalność eksperymentalną i technologiczną. Projekt obejmuje współpracę z Centre National de la Recherche Scientifique (Francja), Université Paris Cité (Francja), Gran Sasso Science Institute (Włochy), Deutsches Elektronen-Synchrotron (Niemcy), Arthur B. McDonald Canadian Astroparticle Physics Research Institute (Kanada) oraz z Centrum Łukasiewicz.
Trzecim polskim laureatem została Sieć Badawcza Łukasiewicz – PORT Polski Ośrodek Rozwoju Technologii. Instytut będzie koordynatorem projektu Centre of Excellence for Precise Phenotyping and BioDataBanking” (P4Health). Celem jest połączenie potencjału biobanku partycypacyjnego z zaawansowaną diagnostyką i kompleksową walidacją strategii terapeutycznych w leczeniu nowotworów i chorób mózgu. Synergia ta ma stworzyć filary dla nowych zespołów, które będą mogły efektywnie generować dane i przekładać je na wartości gospodarcze i społeczne. Projekt, którym pokieruje dr Michał Malewicz, dyrektor Centrum Nauk o Życiu i Biotechnologii w Łukasiewicz – PORT, lider Zespołu Badawczego Dynamiki Genomu, będzie realizowany z King’s College London (Wielka Brytania) i Centre Européen de Recherche en Biologie et Médecine (Francja).
Każdy z projektów zaplanowano na sześć lat. Wykonawcy otrzymają po 15 mln euro z Horyzontu Europa. Do tego Fundacja na rzecz Nauki Polskiej dołoży 8 mln euro (z programu MAB FENG), a kolejne 7 mln euro – Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Już siedem centrów doskonałości
Wraz z trzema nowymi w Polsce realizowanych będzie w sumie siedem projektów Teaming for Excellence. Pierwsze trzy wyłoniono w 2019 roku, jeszcze w programie Horyzont 2020: SANO (Akademia Górniczo-Hutnicza), ENSEMBLE (Instytut Technologii Materiałów Elektronicznych) i NOMATEN (Narodowe Centrum Badań Jądrowych). Kolejny to RACE, realizowany od ubiegłego roku w Międzynarodowym Instytucie Biologii Molekularnej i Komórkowej w Warszawie.
Tworzenie nowych lub ulepszanie już istniejących centrów doskonałości poprzez mechanizm łączenia sił jednostek badawczych z krajów objętych komponentem wideningowym (tzw. nowi członkowie UE, Grecja, Portugalia, niektóre kraje stowarzyszone z programem HE oraz terytoria zamorskie Francji, Portugalii i Hiszpanii) z wiodącymi instytucjami w Europie, jest skutecznym instrumentem włączania państw o słabszych systemach R&I w badania na najwyższym światowym poziomie.
Dzięki projektom typu Teaming polscy badacze mogą prowadzić zaawansowane badania razem z wiodącymi partnerami zagranicznymi na znacznie większą skalę niż do tej pory. Ten typ projektów wspiera rozwój i autonomię centrów doskonałości stworzonych przez instytucje koordynujące, zapewnia systemowe wsparcie transferu technologii oraz sprzyja modernizacji procesów zarządzania nauką i administracją. Centra doskonałości są instytucjami kluczowymi w procesie łączenia krajowej nauki, przemysłu i biznesu z wiodącymi organizacjami z innych krajów nie tylko poprzez tradycyjną współpracę, ale także poprzez tworzenie wspólnej agendy badawczej i wykorzystanie wspólnej infrastruktury do skutecznego rozwiązywania globalnych wyzwań. Projekty realizowane są w dużych zespołach o międzynarodowym składzie.
MK, źródło: NCBR, KPK, IChF PAN