W Ministerstwie Edukacji i Nauki trwają prace nad Narodowym Programem Kopernikańskim. Ma on być częścią Nowego Ładu, a jego celem – według zamierzeń pomysłodawców – jest dołączenie polskiej nauki do poziomu czołowych ośrodków na świecie.
W uzasadnieniu do przygotowywanego projektu ustawy wyznaczono perspektywę czasową tej inicjatywy. Jej inauguracja miałaby miejsce 19 lutego 2023 roku, w 550 rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika, zaś zakończenie przypadłoby 25 maja 2043 roku, w 500 rocznicę jego śmierci. „Myślą przewodnią proponowanego przedsięwzięcia, jest stworzenie sieci efektywnych instytucji naukowych” – czytamy we wstępnej wersji projektu.
Do realizacji Narodowego Programu Kopernikańskiego będzie powołana nowa publiczna instytucja – Międzynarodowa Akademia Kopernikańska. Wśród jej zadań wymieniono m.in. przyznawanie Nagród Kopernikańskich; nadzorowanie i wspieranie Szkoły Głównej Mikołaja Kopernika; wspieranie rozwoju młodych naukowców poprzez program Stypendiów Kopernikańskich; wspieranie badań naukowych poprzez Centrum Badawcze Mikołaja Kopernika oraz Granty Mikołaja Kopernika; realizację Programu Ambasadorów Międzynarodowej Akademii Kopernikańskiej; współpracę z Polskim Instytutem Naukowo-Kulturalnym.
Akademia miałaby także rozwijać międzynarodową współpracę naukową przez tworzenie konsorcjów; uczestniczyć w międzynarodowych organizacjach naukowych i programach badawczych; współpracować z uczelniami, federacjami podmiotów systemu szkolnictwa wyższego i nauki, Centrum Łukasiewicz i instytutami działającymi w ramach Sieci Badawczej Łukasiewicz, instytutami badawczymi oraz towarzystwami naukowymi, w szczególności w zakresie działalności naukowej.
Akademia podlegałaby Prezesowi Rady Ministrów. Jej członków będzie powoływał prezydent RP na wniosek poszczególnych Izb Akademii. Kandydatem może zostać osoba, która uzyska pisemne rekomendacje przynajmniej dwóch członków Izby, w skład której ma być powołana. Pierwszy skład zostanie wyłoniony na wniosek ministra edukacji i nauki. Docelowo Akademia liczyć będzie nie więcej niż 120 członków.
Najwyższym organem Akademii ma być Zgromadzenie Ogólne, w którym biorą udział wszyscy członkowie, a uchwały są podejmowane zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy liczby członków. ZO określa strategiczne kierunki działania Akademii, wybiera kandydata na rektora Szkoły Głównej Mikołaja Kopernika oraz uchwala Zasady Etyki Akademii na wniosek Prezydium Akademii. Wybiera także kandydata na Sekretarza Generalnego Akademii, którego kadencja trwa 7 lat (tylko 2 kadencje). Sekretarz wraz z przewodniczącymi Izb wchodzą w skład Prezydium Akademii. Przewodniczący, wybierani większością głosów, kierują Izbami: Astronomii i Nauk Matematyczno-Przyrodniczych, Nauk Medycznych, Nauk Ekonomicznych i Zarządzania, Filozofii i Teologii, Nauk Prawnych, Laureatów Nagród Kopernikańskich. W skład każdej z tych jednostek wchodzi od 10 do 20 członków Akademii.
Projekt ustawy wskazuje, że jednym z elementów Narodowego Programu Kopernikańskiego jest utworzenie Szkoły Głównej Mikołaja Kopernika z siedzibą w Warszawie. Działalność rozpocznie w 2022 roku. Ma kształcić na studiach I i II stopnia oraz jednolitych magisterskich, a także prowadzić badania naukowe w obszarze nauk matematyczno-przyrodniczych, medycznych, ekonomicznych, filozoficznych oraz prawnych. W jej ramach powstaną:
1) Kolegium Astronomii i Nauk Przyrodniczych w Toruniu
2) Kolegium Nauk Medycznych w Olsztynie
3) Kolegium Nauk Ekonomicznych i Zarządzania w Poznaniu
4) Kolegium Filozofii i Teologii w Krakowie
5) Kolegium Nauk Prawnych w Lublinie
6) Krajowa Szkoła Administracji Publicznej im. Lecha Kaczyńskiego.
Pierwszego rektora (na 4-letnią kadencję) powoła minister nauki, a kolejnych – Sekretarz Generalny na wniosek Zgromadzenia Ogólnego.
Inną instytucją utworzoną na mocy projektowanej ustawy będzie Centrum Badawcze im. Mikołaja Kopernika. Do jego zadań należy: organizacja sympozjów naukowych, konferencji prezentujących wyniki badań, debat oraz interdyscyplinarnych spotkań tematycznych z udziałem krajowych oraz zagranicznych uczonych; opracowanie oraz promocja raportów oraz innych publikacji pokonferencyjnych prezentujących konkluzje i wskazówki kierunków proponowanych badań naukowych; formułowanie postulatów w zakresie metodyki badań oraz wytyczanie nowych
pól badawczych jako podstawy dla projektów realizowanych w ramach Programu Stypendiów Kopernikańskich;
realizacja Programu Stypendiów Kopernikańskich; finansowanie badań podstawowych oraz nadzór nad ich realizacją; podejmowanie działań na rzecz umiędzynarodowienia polskiej nauki; działalność na rzecz tworzenia sieci naukowych z udziałem podmiotów polskich i zagranicznych oraz pozyskiwania środków z funduszy europejskich
oraz innych funduszy międzynarodowych; inicjowanie działań na rzecz współpracy środowiska naukowego z otoczeniem społeczno-gospodarczym oraz komercjalizacji wyników badań naukowych; promocja, wsparcie oraz informacja na rzecz krajowych beneficjentów w zakresie obsługi projektów w ramach Programu Horyzont Europa oraz innych programów finansowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej. Działalność Centrum nadzorowana będzie przez Sekretarza Generalnego Akademii
Powstanie także Polski Instytut Naukowo-Kulturalny, który zajmie się koordynacją działalności zagranicznych jednostek naukowych i kulturalnych Rzeczypospolitej Polskiej, w tym Instytutów Polskich.
Akademia będzie też co roku przyznawać Nagrody Kopernikańskie za wybitne osiągnięcia naukowe o przełomowym znaczeniu oraz zasięgu międzynarodowym w astronomii, naukach ekonomicznych, medycznych i prawnych. W danym roku wręczana będzie tylko jedna nagroda w wysokości 150 tys. dolarów amerykańskich.
Po tym, jak projekt ustawy o Narodowym Programie Kopernikańskim ujrzał światło dzienne, pojawiły się komentarze środowiska akademickiego. Rada Naukowa Instytutu Filozofii i Socjologii PAN uznała pomysł powołania Międzynarodowej Akademii Kopernikańskiej za szkodliwy dla rozwoju nauki w Polsce. „Niepokój budzi całkowite podporządkowanie »Akademii Kopernikańskiej« władzom państwowym przy maksymalnym ograniczeniu samorządności środowiska naukowego. Arbitralny dobór dyscyplin, które miałaby reprezentować, a także politycznie motywowane wskazanie instytucji odpowiedzialnych za jej utworzenie, uczyni z niej w naszym przekonaniu instytucję pozbawioną wiarygodności” – czytamy w podjętej uchwale.
Z kolei władze Towarzystwa Naukowego Warszawskiego zwróciły się do ministra edukacji i nauki z prośbą „o jak najszybsze odcięcie się od tej propozycji oraz jeśli powstała w jakimkolwiek gronie doradczym Ministerstwa, podjęcie zdecydowanych konsekwencji personalnych wobec autorów tego wręcz paszkwilanckiego dokumentu ze względu na wyjątkową jego szkodliwość nie tylko naukową, ale także społeczną i polityczną”. W ocenie TNW realizacja projektu doprowadzi do zniszczenia całego dorobku polskiej nauki akademickiej.
MK
https://prenumeruj.forumakademickie.pl/fa/2010/12/nauka-kultu-cargo/
Polecam lekturę mojego proroczego tekstu sprzed 11 lat.