22 grudnia PAN Opublikowała stanowisko w sprawie Puszczy Białowieskiej.
Czytamy w nim, że: „Puszcza Białowieska (PB) jest wśród lasów europejskich najmniej przekształconym przez człowieka, a przez to jednym z najcenniejszych obiektów przyrodniczych Europy. Osoby zamieszkujące i działające na obszarze oraz w otulinie PB mają często sprzeczne potrzeby, oczekiwania i interesy. Od lat nierozwiązany jest też problem nakładania się wielu form i reżimów ochronnych w PB”.
Podlegają im Białowieski Park Narodowy i pozostające pod nadzorem trzech nadleśnictw PGL Lasy Państwowe w tym: 23 rezerwaty przyrody, Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000, transgraniczny Międzynarodowy Rezerwat Biosfery MaB, obszar Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO, obszar chronionego krajobrazu oraz Leśny Kompleks Promocyjny „PB”.
„Nadzieją na rozwiązanie tego splotu uwarunkowań społecznych i przyrodniczych jest opracowanie jednolitych regulacji prawnych, które będą skuteczniej chronić PB i zyskają przychylność społeczności lokalnej.
Polska Akademia Nauk zwraca uwagę, że ciągle nie wypracowano jednoznacznych naukowych przesłanek wskazujących na efektywność ochrony bioróżnorodności PB poprzez stosowanie zabiegów sanitarnych zwalczających skutki masowego pojawienia się kornika drukarza. Z kolei powstrzymanie się od takich zabiegów, mające na celu zachowanie naturalnych procesów lasotwórczych, oznacza uznanie nadrzędności ochrony tych procesów względem ochrony bioróżnorodności.
W sytuacji niejasności, które z powyższych podejść należy wdrażać w PB, spór toczy się na polu postaw i wartości. Oba stanowiska – troska o różnorodność gatunkową lasu i troska o naturalną Puszczę, ścierają się ze sobą. W myśl pierwszego, cały obszar PB od wieków był poddawany działaniom człowieka i stąd znacznie oddalił się od swojego naturalnego charakteru. Jako taki powinien być poddawany zabiegom właściwym pielęgnacji lasów, w tym sanitarnym wycinkom drzew i wywózkom drewna. Według drugiego podejścia, PB także na dużych fragmentach leżących poza Parkiem Narodowym i rezerwatami, zachowała w dużej mierze charakter lasu naturalnego i na jej terenie powinno się powstrzymywać od zabiegów właściwych dla komercyjnej gospodarki leśnej, a już bezwzględnie od użycia ciężkiego sprzętu – teraz i w przyszłości. Większości z nas bliższa jest ta druga postawa. Otwarty i gwałtowny konflikt w kwestii PB szkodzi wizerunkowi Polski w Europie.
Polska Akademia Nauk postuluje pilne opracowanie spójnej strategii ochrony PB uwzględniającej przede wszystkim fakty i badania naukowe. Deklarujemy też udział w monitorowaniu bioróżnorodności i procesów lasotwórczych w PB. Opowiadamy się też za znaczącym powiększeniem obszaru Białowieskiego Parku Narodowego”.
Pod tym stanowiskiem widnieją podpisy prof. Jerzego Duszyńskiego, prezesa Polskiej Akademii Nauk oraz 141 członkiń i członków PAN.
Jk
(źródło: PAN)
Szanowni Profesorowie, Autorzy,
Stanowisko tak szanownego gremium jest bardzo ważne. Szkoda jedynie, że przypomina mi dyskusje z lat 70. XX w. na temat Puszczy Białowieskiej. Minęło 40 lat i nadal dyskutuje się jak zarządzać Puszczą Białowieską, by wilk był syty i owca cała. Problemem tych dyskusji, wg mojej skromnej wiedzy jest mieszanie pojęć. Takim pomieszaniem jest zrównanie form ochrony przyrody z zarządzaniem jednostkami funkcjonalnymi (Leśny Kompleks Promocyjny Puszcza Białowieska oraz uznane jednostki nie będące formami ochrony przyrody, jak Rezerwat Biosfery czy Transgraniczny Obiekt Światowego Dziedzictwa - nota bene te dwa dyplomy nie doczekały się dotąd ani instytucjonalnego uznania, ani planów zarządzania).
Kolejnym problemem jest definicja naturalności lasów Puszczy. Jak dotąd tylko prof. dr hab. Aleksander W. Sokołowski w oparciu o opisane przez siebie kryteria podjął próbę określenia stopnia naturalności lasów Puszczy poza terenem Białowieskiego Parku Narodowego. Bezsprzecznym faktem jest, że gospodarka leśna prowadzona w całym XX w. przyczyniła się do utrzymania potencjału przyrodniczego Puszczy i była dzięki istnieniu BPN oraz sieci rezerwatów przyrody doskonałym laboratorium (co postulowali w przeszłości m.in. prof. prof. W. Szafer, i J. Paczoski) dla doskonalenia metod gospodarowania cennymi układami leśnymi. Tu m.in. zostały wypracowane metody odtwarzania zbiorowisk leśnych narzędziami gospodarki leśnej, stopniowej i powolnej przebudowy zniekształconych gospodarką przeszłą lasów. Z sukcesem kontrolowano raptowny rozwój różnych organizmów, tak by skutki gradacji nie prowadziły do raptownego rozpadu drzewostanów, a tym samym zmiany warunków środowiska leśnego na dziesiątki lat (takie procesy są obserwowane i badane na obszarze Białowieskiego Parku Narodowego).
Prowadzony aktualnie monitoring z pewnością wymaga pogłębienia i powinien służyć opracowania strategii ochrony Puszczy Białowieskiej. Trzeba jednak w moim przekonaniu pamiętać o kilkusetletnich działaniach człowieka w tym szczególnym lesie. Człowieka, który wykształcił swoistą kulturę obcowania z lasem. Przemiany społeczne jednak - w ostatnim czasie bardzo dynamiczne - powodują utratę tego dziedzictwa.
I na koniec pytanie co znaczy "znaczące powiększenie obszaru Białowieskiego Parku Narodowego"? Na przestrzeni ostatnich czterdziestu lat było kilka istotnych projektów powiększenia tej jednostki. Obszarowo od 2,3 tys. ha po tereny całej polskiej części Puszczy Białowieskiej. W 1996 roku podwojono obszar Parku do ok. 10,5 tys. ha. Miało to wówczas być to znaczące i wystarczające powiększenie. Okazuje się, że nie jest.